نقش اختلاف قرائات بر تغییر معنا در سوره مبارکه کهف

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه خوارزمی/ تهران asvadi@khu.ac.ir

2 موسسه آموزش عالی کوثر/ تهران/ ایران

چکیده

چکیده
دانش تلاوت قرآن به شیوه‌های قرائت و ادای واژه‌های قرآن می‌پردازد. اختلاف قرائت که به تفاوت این شیوه‌ها بازمی‌گردد، می‌تواند نقشی مهم در فهم واژه‌‌ها و آیات قرآن کریم ایفا کند. نقش اختلاف قرائت از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. این مقاله در نظر دارد تا بر اساس گردآوری داده‌ها و روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نقش اختلاف قرائات از جهت ساختاری و مفهومی در معنای آیات یکی از سور قرآن کریم بپردازد. از‌این‌رو، از دو تفسیر کشاف (زمخشری) و التحریر و التنویر (ابن‌عاشور) به‌عنوان دو تفسیر مشهور اهل سنت و تفسیر مجمع‌البیان (طبرسی) و تبیان (طوسی) به‌عنوان دو تفسیر مشهور شیعه که اهتمام ویژه‌ای به نقش اختلاف قرائات در معنای آیات الهی دارند، بهره‌مند شده است. سوره مبارکه کهف با توجه به دارا بودن حجم مناسبی از اختلاف قرائات، نمونه مناسبی برای مبحث مذکور است. از دیدگاه این مفسران در میان 110 آیه سوره کهف، در 44 آیه اختلاف قرائت مشاهده می‌شود که در 21 آیه، اختلاف‌ها محدود به ادای واژه‌ها و موارد سجاوندی است که اثر معنا‌یی ندارند و در 23 آیه، اختلاف قرائت به تغییر معنایی جزئی منجر می‌شود که قابل چشم‌پوشی است و دلیلی بر تحریف این کتاب الهی نیست.    
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE ROLE OF DIFFERENCES IN QIRA’ATS ON THE CHANGE OF MEANING IN SURAH AL-KAHF

نویسندگان [English]

  • ali asvadi 1
  • Nasim Teymouri 2
1 Ali / Assistant Professor Kharazmi University / Tehran / asvadi@khu.ac.ir
2 / Corresponding Author / Student of 4th Level, Kosar Higher Education Complex, Tehran // nasitey@gmail.com
چکیده [English]

ABSTRACT
The knowledge of reciting the Qur'an deals with the ways of reciting and pronouncing the words of the Qur'an. Differences in recitation due to the differences in these methods can play an important role in understanding the words and verses of the Holy Quran. The role of “ikhtilafu’l Qiraat” [differences among recitations] can be examined from different aspects.
This article intends to investigate the role of structural and conceptual differences in the meaning of the verses of one of the chapters of the Holy Quran based on data collection and descriptive-analytical method. Therefore, it has benefited.from the two commentaries of Al-Kashaf (by Zamakhshari) and Al-Tahrir and Al-Tanwir (by Ibn Ash'ur) as two famous Sunni commentaries and the commentary of Majma 'al-Bayan (by Tabarsi) and Tebyan (by Tusi) as two famous Shiite commentaries that pay special attention to the meaning of verses.
Surah Al-Kahf is a suitable example for the mentioned subject due to having a suitable volume of differences in readings. From the point of view of these commentators, among the 110 verses of Surah Al-Kahf, in 44 verses, there is a difference in recitation. The differences were observed that in 21 verses, are limited to the utterance of words and cases of Sajavandi that have no semantic effect, and in 23 verses, the difference in reading leads to a slight semantic change that can be ignored and it is not considered evidence of the distortion of this divine book.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • KEYWORDS: Differences in Readings
  • Change of Meaning
  • Incorruptibility
  • Al-Kahf
  • Zamakhshari
  • Ibn Ashour
  • Tabarsi
  • Tusi
  1. منابع

    1. آشوری، حسین، «تأثیر اختلاف قرائات در تفسیر»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 23 و 24، 1379ش.
    2. ابن بابویه، محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الخصال، جامعه مدرسین، قم: 1403ق.
    3. ابن جزری، محمد، النشر فی القرائات العشر، به کوشش علی‌محمد الضباع، مکتبه العصریه، مصر: 1434ق.
    4. ــــــ، منجدالمقرئین و مرشد الطالبین، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1420ق.
    5. ابن‏عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف به تفسیر ابن عاشور، مؤسسه التاریخ العربی، بیروت: 1420ق.
    6. ابن‌فارس، احمد بن زکریا، مقاییس اللغه، مکتب الاعلام الاسلامی، قم: 1404ق.
    7. ابن‌منظور رویفعی افریقی، محمد بن مکرم، لسان العرب، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بیروت: 1389ق.
    8. اخوان، محمد، «تک‌نگارهای قرآنی ـ درآمدی بر مسأله حجیت قرائات قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 44، 1384ش.
    9. اعرابی، غلامحسین، «نظریه‌ای جدید درباره نزول قرآن بر هفت حرف»، مجله پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، شماره 9، 1390ش.
    10. اقبال، ابراهیم، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، نشر بین‌الملل، تهران: 1385ش. 
    11. اکبرنژاد، مهدی؛ گراوند، نجمیه؛ علی‌دادی‌گراوند، مظفر، «بررسی چگونگی تأثیر اختلاف قرائات در برداشت‌های تفسیری مجمع‌البیان»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره 13، 1392ش.
    12. امیری، جهانگیر، مبانی علم قرائت، نشر ندای دوست، قم: 1383ش.
    13. امینی، محمد، براتیان، جمیله، بررسی عوامل و کاربردهای اختلاف قرائات قرآن از دیدگاه دانشمندان علوم قرآن و آیت الله فاضل لنکرانی، مطالعات قرائت قرآن، دوره 7، شماره 13، پاییز و زمستان 1398.
    14. بستاکچی، افشان؛ پارچه باف دولتی، کریم، «بررسی و تحلیل قرائات قرآن کریم از دیدگاه ابن جزری در کتاب النشر فی القرائات العشر»، پژو‌هش‌های نوین در آموزه‌های قرآن و سنت، سال دوم، شماره سوم، 1398ش.
    15. بهجت‌پور، عبدالکریم؛ محمدی‌فر، علیرضا،«بی‌تأثیری اختلاف قرائات بر تحریف قرآن از دیدگاه استاد معرفت»، آموزه‌های قرآنی، شماره 30، 1398ش.
    16. پورایوانی، سید مرتضی، «تعارض اختلاف قرائات و عدم تحرف قرآن»، مطالعات قرآنی، شماره 31، 1396ش.
    17. جانی‌پور، محمد، «تأثیرات جریان مدینه محوری در گسترش و ترویج برخی قرائات قرآنی»، مطالعات قرآن و حدیث، سال دهم، شماره دوم، 1396ش.
    18. جوهری، اسماعیل بن حماد، تاج اللغه و صحاح العربیه، دارالعلم للملایین، بیروت: 1404ق.
    19. حاجی‌اسماعیلی، محمدرضا، «بررسی تعامل و تقابل بین دو حوزه قرائت و کتابت قرآن از عصر نزول تا تسبیع قراءات»، مطالعات اسلامی، شماره 68، 1384ش.
    20. دمیاطی، شهاب الدین احمد، اتحاف فضلاء البشر فی القرائات الاربعه عشر، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422ق.
    21. دیاری، محمدتقی، درآمدی بر تاریخ علوم قرآنی، دانشگاه قم، قم: 1385ش.
    22. دیمه کارگراب، محسن؛ ایروانی نجفی، مرتضی، «روش علامه طباطبایی در مواجهه با اختلاف قرائات در تفسیر المیزان»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 27، 1394ش.
    23. ذهبی، شمس الدین محمد، معرفه القراء الکبار، تحقیق: سید جاد الحق، مطبعه دار الکتاب الحدیث، مصر: 1967م.
    24. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دارالقلم، دمشق: 1412ق.
    25. راغبی، محمدعلی، «قراءات»، مطالعات تاریخی قرآن  و حدیث، شماره 35 و36، 1383 ش.
    26. رکنی یزدی، محمدمهدی، «آشنایی با علوم قرآنی»، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد: 1379ش.
    27. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. مصحح: حسین احمد، مصطفی، دار الکتاب العربی، بیروت: چاپ سوم، 1407ق
    28. سلطانی‌فر، صدیقه؛ حکیم‌سیما، مریم؛ «کتاب‌شناسی قرآن و علوم‌قرآنی»، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران: 1370ش.
    29. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، بی‌جا، قاهره: 1360ق.
    30. طالقانی، عبدالوهاب، علوم قرآن و فهرست منابع، دارالقرآن الکریم، قم: 1361ش.
    31. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت: 1390ق.
    32.  طبرسى، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ناصرخسرو، تهران: چاپ سوم، 1414ق.
    33.  طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح: عاملی، احمد حبیب، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: 1409 ق.
    34. فاکرمیبدی، محمد، «اختلاف قرائات و نقش آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبایی»، مجله قرآن شناخت، سال چهارم. شماره هشتم، 1390.
    35. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، دارالهجره، قم: 1409ق.
    36. فضلی، عبدالهادی، القراءات القرآنیه، تاریخ و تعریف، دارالقلم، بیروت: 1405ق.
    37. قابه، عبدالحلیم، «دراسات إسلامیه کیف نتعامل مع القراءات القرآنیه»، مجله التراث العربی، شماره صد و هفتم، 1428ق.
    38. قاضی، عبدالفتاح عبدالغنی، البدور الزاهره فی القراءات العشر المتواتره من طریقی الشاطبیه و الدره، دارالسلام،  قاهره: 1426ق.
    39. کلانتری، ابراهیم، «عوامل اختلاف قرائات قرآن کریم»، بینات (مؤسسه معارف اسلامی امام رضا علیه‌السلام)، شماره هفدهم، 1377ش.
    40. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق
    41. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، چاپ یازدهم، موسسه فرهنگی تمهید،قم: 1389ش.
    42. نیک طبع، صدیقه، عامری، محمدجواد، تحلیل اختلاف قرائات و رابطه آن با تحریف قرآن با تأکید بر دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی، مطالعات قرائت قرآن، دوره 7، شماره 13، پاییز و زمستان 1398.

     

دوره 8، شماره 15
سال هشتم، شماره پانزدهم، پاییز و زمستان 1399
اسفند 1399
صفحه 129-160
  • تاریخ دریافت: 23 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 18 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش: 14 آذر 1399