بررسی نظریه اصل عدم تعارض قرائات

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی

چکیده

اختلاف قرائات واقعیت موجود در علوم قرآنی و نقش‌آفرین در برداشت­های تفسیری و فقهی است. با توجه به اینکه در برخی از موارد، اختلاف قرائات افزون بر تفاوت در لفظ، سبب تعارض در محتوای قرآن کریم می­شود، عالمان شیعه با استناد به روایات نزول قرآن بر احرف متفاوت را نفی و نزول قرآن تنها بر یک حرف را پذیرفته­اند، ولی عالمان اهل سنت با تأکید بر اصل عدم تعارض قرائات، بر این باورند که اختلاف قرائات از باب تنوع و تعدد است، نه تعارض و تناقض؛ و این ادعا را به‌عنوان اصل، حاکم بر قرائات به‌عنوان احتمالات متفاوت نص قرآن کریم می­دانند. چنانکه در علم اصول، اصل سببی بر اصل مسببی تقدم دارد، اصل عدم تعارض قرائات بر هر دلیل مخالفی تقدم دارد. ازاین‌رو درصورتی‌که قرائات در موارد خاصی به ظاهر تعارض داشتند، باید آن تعارض توجیه شود. این مقاله با روش کتاب­خانه­ای و تحلیل داده­ها به بررسی این ادعا پرداخته و به این نتیجه رسیده است که ادعای عدم تعارض قرائات ناتمام است و تعارض محتوایی در برخی از قرائات ثابت و غیرقابل‌توجیه است و انسان در مقام عمل باید به یکی از قرائات ملتزم باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Examination of the Theory of the Principle of Non-Contradiction [Adam Ta’arudh] of the Recitations [Qira’at]

نویسنده [English]

  • Mohammad Sadeq Yousofi Moqadam
Associate Professor of Islamic Culture and Studies Research center
چکیده [English]

The difference in recitations [qira’at] is a matter of fact existed in the Quranic sciences and a factor in interpretive and jurisprudential comprehensions. Since in some cases, the difference in recitations [qira’at], in addition to the difference in words, causes conflict in the content of the Holy Quran, Shiite scholars, based on the narrations, deny the revelation of the Quran in different letters [ahruf] and accept the revelation of the Quran in just single letter. But the Sunni scholars, emphasizing the principle of non-contradiction of recitations [qira’at], believe that the difference of readings is due to diversity and multiplicity, not conflict and contradiction; And this claim is considered as the sovereign principle on the recitations [qira’at] as different possibilities of the text of the Holy Quran. Just as in the science of principles of jurisprudence, the causal [sababi] principle takes precedence over the effectual [musabbabi] principle, the principle of non-contradict of recitations [qira’at] takes precedence over any opposing reason. Therefore, if the recitations [qira’at] seem to conflict apparently in certain cases, that conflict must be justified. This article examines this claim with the method of des research and data analysis method and has concluded that the claim of non-contradict of recitations [qira’at] is incomplete and the content contradiction is constant and unjustifiable in some recitations [qira’at] as we have to choose one of the recitations [qira’at].

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Recitation [Qira’t]
  • Recitations [Qira’at]
  • Contradiction
  • Principle of Sovereignty
  • Diversity
  • Multiplicity of Revelation
  • Single Text
  1. ترجمه قرآن کریم، رضایی اصفهانی، محمدعلی، موسسه تحقیقاتی فرهنگی دارالذکر، قم: 1383 ش.
  2. ابن‌‌فارس، احمد بن زکریا، معجم مقاییس اللغة، مکتب الاعلام الاسلامی، بی‌جا: 1404.
  3. ابن‌جزری، ابوالخیر محمد بن‌ محمد، النشر فی القراءات العشر، دارالکتب العلمیه، بیروت: ‏‎۱۴۱۸ ق.
  4. ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، الطاهر، مؤسسه التونسیه، [بی‌جا]: 1393 ق.
  5. ابن‌عطیه اندلسی، عبد الحق ‌بن ‌غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422 ق.
  6. ابن‌‌قتیبه، عبدالله‌ بن ‌مسلم، تأویل مشکل القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت: [بی‌تا].
  7. ابن‌منظور، محمد بن‌ مکرم، ‏لسان العرب‏، دار صادر، بیروت: چاپ سوم، 1414 ق.
  8. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، تفسیر روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد: 1374 ش.
  9. ابوسلیمان، صابر حسن محمد، اضواء البیان فی تاریخ القرآن، دار عالم الکتب، ریاض: 1437 ق.
  10. ابوشامه، عبدالرحمن ‌بن‌ اسماعیل، المرشد الوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز، دار صادر، بیروت: 1395 ق.
  11. ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ‏دار إحیاء التراث العربی، بیروت: 1422 ق.
  12. خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌نا، بی‌جا: ۱۴۱۳ ق.
  13. دانی، عثمان ‌بن ‌سعید، جامع البیان فی القراءات السبع، جامعه الشارقه، کلیه الدراسات العلیا و البحث العلمی، امارات: 1428 ه، ق.
  14. الدمیاطى، احمد ‌بن ‌محمد بن ‌عبدالغنى شهاب‌الدین، ‏اتحاف فضلاء البشر فی ‌القرائات الأربعة عشر، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422 ه.ق.
  15. راغب اصفهانى، حسین ‌بن‌ محمد، المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق: صفوان عدنان داودى‏، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق: 1412 ق.‏
  16. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل‌العرفان، به‌کوشش: امین سلیم، دار إحیاء التراث ‌العربی، بیروت: 1416 ق.
  17. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی‏، بیروت: 1407 ق.‏
  18. الشافعى حفیان، احمد محمود عبد السمیع، التجدید فی الإتقان و التجوید، دار الکتب العلمیة، بیروت: 1424ق.
  19. ــــــ، الاجابات الواضحات لسئوالات القراءات، دارالکتب العلمیه، بیروت: ۱۴۲۱ق.
  20. صالح، صبحی، مباحث فی علوم قرآن، دارالعلم للملایین، بیروت: [بی‌تا].
  21. صدر، سید محمدباقر، دروس فی علم الأصول، دار الکتاب اللبنانی - / مکتبة المدرسه، بیروت: چاپ دوم، 1406 - 1986 م.
  22. طبرسى، فضل ‌بن‌ حسن، ‏مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، انتشارات ناصر خسرو، تهران: چاپ سوم، 1372.
  23. طبرى، ابوجعفر محمد بن ‌جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، دار المعرفه، بیروت: 1412 ق.‏
  24. طوسی، محمدبن‌الحسن، التبیان فى تفسیر القرآن‏، دار احیاء التراث العربى‏، بیروت: [بی‌تا].
  25. عاملى ابراهیم‏، تفسیر عاملى‏، انتشارات صدوق‏، تهران: 1360 ش.
  26. عسکری، مرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرستین، المجمع العلمی الاسلامی، ایران: 1416ق.
  27. فارسی، حسن بن احمد، الحجة للقرّاء السبعة، دار المأمون للتراث، بیروت: ۱۴۱۳ق.
  28. فاضل موحدى لنکرانى، محمد، مدخل‌ التفسیر، مرکز فقهی أئمة الأطهار، قم: 1386.
  29. فانی اصفهانی، سیدعلی، آراء حول القرآن، دارالهادی، قم: 1411 ق.
  30. الفضلى‏، عبدالهادى، القرائات القرآنیه: تاریخ و تعریف، دارالقلم، بیروت: 1405ق.
  31. فیض کاشانی، ملا محسن، الوافی، مکتبة الامام امیرالمؤمنینA، اصفهان: 1406ق.
  32. قرطبى، محمد بن ‌احمد، الجامع لأحکام القرآن‏، انتشارات ناصر خسرو، تهران:1364.
  33. کراجکی، ابوالفتح، کنز الفوائد، مکتبه المصطفوی، قم: 1369 ش.
  34. کلانتری ارسنجانی، علی‌اکبر، نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی، بوستان کتاب، قم: 1384.
  35. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیه، تهران: چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.
  36. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران: 1360ش.
  37. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، مؤسسه التمهید، قم: 1416 ق.
  38. ــــــ، علوم قرآنی، مؤسسه التمهید، قم: 1381 ش.
  39. نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد، اعراب القرآن، منشورات محمدعلى بیضون، دار الکتب العلمیة بیروت: 1421 ق.
دوره 9، شماره 16
سال نهم، شماره شانزدهم، بهار و تابستان 1400 ش
شهریور 1400
صفحه 93-116
  • تاریخ دریافت: 20 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 09 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 تیر 1400