بررسی تأثیر اختلاف قرائات در برداشت‌های تفسیری المیزان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام گروه علوم قران و حدیث دانشگاه ایلام،ایران

2 دانشجوی دکتری رشته الهیات،گرایش علوم قران و حدیث،گروه اللهیات،دانشگاه ایلام،ایران

چکیده

تفسیر صحیح آیات قرآن، در طول تاریخ اسلام تابه‌حال، یکی از ضرورت‌های جامعه اسلامی محسوب می‌شده است. از پیش‌نیازهای مهم در تفسیر آیات، در اختیار داشتن قرائت صحیح ابلاغ شده از سوی پیامبرJ است. مفسران قرآن کریم در مسئله اختلاف قرائات، رویکردهای متفاوتی را دنبال کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین این رویکردها، نقد و بررسی قرائت رایج و انتخاب قرائت صحیح از میان قرائات مختلف است. علامه طباطبایی ازجمله مفسرانی است که با این بینش به تفسیر آیات قرآن پرداخته است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به واکاوی دیدگاه علامه در مسئله اختلاف قرائات و نیز تأثیر آن در برداشت‌های تفسیری المیزان پرداخته است. ایشان در مواجهه با مسئله اختلاف قرائات، با روشی متفاوت، گاهی قرائت رایج را ترجیح، گاهی با توجه به معیارهای مختلف ازجمله سیاق آیات، دوری از تکلفات دستوری، اقتضای طبع المعنی، تطابق با حکم مسلم اسلامی، تطابق با براهین عقلی و...قرائت غیرمتداول را ترجیح و گاهی با وجود مطرح نمودن اختلاف قرائات، از ترجیح یکی بر دیگری خودداری نموده است. تبیین معیارها و الگوهای وی در نقد و ترجیح قرائات و همچنین تحلیل قرائاتی که بدون دلیل ارجح ذکر شده‌اند، از مهم‌ترین مباحث این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Effect of Differences in Recitations (Qira’at) on Interpretational Comprehension of Al-Mizan

نویسندگان [English]

  • Sohrab Morovati 1
  • MASUMEH RAHIMI 2
1 Full Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Ilam University, Iran: (Corresponding Author) s.morovati@ilam.ac.ir
2 UNIVER SITY ILAM
چکیده [English]

Correct interpretation of Quranic verses has been considered as one of the necessities of Islamic society throughout the history of Islam till now. One of the important prerequisites in interpreting the verses is having the correct recitation narrated by the Prophet (PBUH). The commentators of the Holy Quran have taken different approaches to the issue of differences in recitation. One of the most important of these approaches is to critique the popular recitation and choose the correct recitation from among the various recitations. Allama Tabatabai is one of the commentators who have interpreted the verses of the Quran with this insight. The current research with descriptive-analytical approach deals with investigating Allama’s viewpoint concerning the differences in recitations and its effect on interpretational comprehension in Al-Mizan. In the face of the problem of differences in recitations in a different way, sometimes he prefers the popular recitation sometimes according to different criteria such as the context of the verses, avoidance of grammatical extra-strict, the necessity of the meaning of nature, compliance with the Islamic obvious ruling, compliance with rational arguments and so forth, he prefers the unusual recitation and sometimes, despite pointing out the difference in recitations, he refused to prefer one over the other. Explaining his criteria and patterns in the critique and preference of recitations, as well as the analysis of recitations that have been mentioned without a preferred reason, is one of the most important topics of this research of the present study

کلیدواژه‌ها [English]

  • Recitation (Qira’t)
  • Allama Tabatabai
  • Tafsir al-Mizan
  • Difference in Recitations
  • Argumentation of Recitations
  1. قرآن، ترجمه محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی ، انتشارات بین‌المللی المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
  2. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1415.
  3. ابن‌جزری، عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، دارالکتب العربی، بیروت: 1421.
  4. ــــــ، النشر فی القراءات العشر، دارالکتب العلمیه، بیروت: بی‌تا.
  5. ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422.
  6. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، فهرست ابن‌الندیم، تحقیق رضا تجدد، بی‌نا، بی‌جا: بی‌تا.
  7. ابوشامه، عبدالرحمن، ابراز المعانی من حرز الامانی، البانی، قاهره: 1395.
  8. احتشامی، علی حسین، «معیارها و اسلوب‌های اختیار در گزینش قرائت صحیح و آثار آن»، پژوهش دینی، شماره 40، 1399.
  9. استادی، کاظم، «ارتباط اختلاف قرائات با تحریف قرآن»، پژوهش های قرآنی، شماره ٧۴، 1394.
  10. اکبرنژاد، مهدی، «بررسی تاثیر اختلاف قرائات در برداشت‌های تفسیری مجمع البیان»، مطالعات قرآن و حدیث.
  11. اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، دارالفکر، بیروت: 1420.
  12. اهوازی، ابوالحسن بن علی، الوجیز، دارالفکر، بیروت: 2002.
  13. بروجردی، میرزا مهدی، برهان روشن (البرهان علی عدم تحریف القرآن) بی‌نا، تهران: 1374.
  14. البلاغی النجفی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، قم: 1420 ق.
  15. بهجت‌پور، عبدالکریم، «تبیین روش‌مند و علمی بودن بی‌تأثیری اختلاف قرائات بر تحریف قرآن»، آموزه‌های قرآنی، شماره 30، 1398.
  16. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، دار احیاءالتراث العربی، بیروت: 1418.
  17. جعفری، رسول محمد، «بررسی کارکرد سیاق در المیزان»، فصلنامه پژوهشی مطالعات فهم حدیث، شماره دوم، 1395.
  18. خامه‌گر، محمد، «روش شناسی رویکرد علامه طباطبایی در اختلاف قرائات»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 70، 1391.
  19. خطیب، عبداللطیف، معجم القراءات، دار سعدالدین، دمشق: 1422.
  20. خوئی، السیدأبوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، دار الزهراء للطباعۀ والنشر و التوزیع، بیروت: چاپ چهارم، 1395.
  21. دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید، التیسیر فی القرائات السبع، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1426.
  22. ــــــ، جامع البیان فی قراءات السبع، جامعه الشارقه، امارات: 1428.
  23. دمیاطی، احمد بن محمد، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الاربعه عشر، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422.
  24. دیمه‌کار گراب، محسن؛ ایروانی نجفی، مرتضی، «روش علامه طباطبایی در مواجهه با اختلاف قرائات در المیزان»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 12، 1394.
  25. رجبی، محمود، روش تفسیر قرآن، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم: 1383.
  26. زرکشی، بدرالدین، محمد بن عبدالله، البرهان فی العلوم القرآن، دارالمعرفه، بیروت: 1408.
  27. ستوده‌نیا، محمدرضا، «طبقه‌بندی و تحلیل آراء فقیهان شیعه در حوزه اختلاف قرائات»، کتاب قیم، شماره 17، 1396.
  28. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، قم: 1404.
  29. صدر، سید محمدباقر، دروس فی علم الاصول، دارالکتب اللبنانی، بیروت: 1406.
  30. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمدباقر موسوى همدانى، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین، قم: 1378.
  31. ــــــ، قرآن در اسلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران: 1353.
  32. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفۀ، بیروت: 1406.
  33. طبری، محمدبن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت: 1412.
  34. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملى، دار احیاء التراث العربى، بیروت: بی‌تا.
  35. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، به کوشش: سید هاشم رسولی، چاپخانه علمیه، تهران: 1380.
  36. فاکر میبدی، محمد، «اختلاف قرائات و نقش آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبایی»، دوفصل‌نامه قرآن‌شناخت، سال هفتم، 1393.
  37. فضلی، عبدالهادی، القراءات القرآنیه، دارالقلم، بی‌جا: 1405.
  38. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، موسسه دارالکتاب، قم: 1404.
  39. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ترجمه و شرح: محمدباقر کمره‌ای، دارالکتب الاسلامیه، تهران: چاپ دوم، ۱۴۰۷ ق.
  40. متولی، عبد الحمید محمود، أضواء علی مناهج بعض المفسرین من زوایا علوم القرآن، اسلامیه، بیروت: 1420.
  41. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعه الدرر اخبار الائمه الاطهارD، موسسه الوفاء، بیروت: 1404.
  42. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، موسسه النشر الاسلامی، قم: 1415.
  43. مؤدب، سید رضا، «تفسیر المیزان و قرائات غیر متداول»، نشریه معرفت، شماره 214. 1393.
  44. ــــــ، مبانی تفسیر قرآن، دانشگاه قم، قم: چاپ دوم، 1390.
  45. واسطی، عبدالله بن عبدالمومن، الکنز فی القراءات العشر، مکتبه الثقافه الدینیه، قاهره: 1425.
دوره 9، شماره 17
سال نهم، شماره هفدهم، پاییز و زمستان 1400
اسفند 1400
صفحه 208-240
  • تاریخ دریافت: 06 خرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 07 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 07 مهر 1400