تحلیل نوع قرائتِ آیه: «فَإِذا فَرَغْتَ‏ فَانْصَب‏» در سنجه تفاسیر فریقین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیات علمی جامعه المصطفی

چکیده

تبیین متعلق فراغت و از آن مهم‌تر، یافتن متعلق نصب و نوع قرائت فعل آن، یکی از دغدغه‌های ذهنی مفسران در تفسیر آیه شریفه 7 سوره شرح به شمار می‌آید. اختلاف مذکور، از این ‌جهت حائز اهمیت است که به نظر مفسران شیعی، مفاد آیه به مسئله امامت ربط پیدا می‌کند، ولی از منظر عالمان اهل سنت، مفاد آیه از مسئله مذکور، بیگانه است. مفسران اهل سنت، با نفی قرائت «فانصب» با کسره، به گمان اینکه معنای ولایت و امامت، تنها با قرائت فوق، قابل اصطیاد است، درصدد نفی قرائت با ادله ضعیف برآمده‌اند، درحالی‌که مفاد مزبور بر اساس یافته‌های پژوهش کنونی، با قرائت فتحه کنونی هم، قابل‌اثبات و اصطیاد است. ایجاد ارتباط بین آیه شریفه و مقوله غدیر و تثبیت آن، از نوآوری‌های مقاله به شمار می‌آید؛ چراکه دلایل کافی از قرآن و غیر قرآن، بر این ادعای مهم قابل اقامه است. در نوشتار حاضر، تلاش بر این است که با شیوه توصیفی، تحلیلی و انتقادی، بعد از بررسی ادله مخالفان و موافقان، صحت ادعای مفسران شیعی با انواع دلایل و ارتباط آن با مسئله مهم غدیر اثبات گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Type of Recitation of the Verse of “ Faiza Faraghta Fansab” (فَإِذا فَرَغْتَ‏ فَانْصَب) on the Base of the Interpretations of Two Major Islamic Sects

نویسنده [English]

  • Ali Karimpoor Qaramaliki
چکیده [English]

Explaining the object of leisure and, more importantly, finding the object of “nasb” and the type of recitation of its verb, is one of the concerns of commentators in the interpretation of verse 7 of Surah Sharh. The mentioned difference is important because according to Shiite commentators, the contents of the verse are related to the issue of Imamate, but from the point of view of Sunni scholars, the contents of the verse do not related to this issue at all. Sunni commentators, by denying the recitation of “Fansab” with “kasrah”, believing that the meaning of guardianship and Imamate can be extracted only with the above recitation, have tried to deny the recitation with weak arguments, while this finding even can be extracted and proved based on the findings of the present study with the recitation of “fathah”. Creating a connection between the holy verse and the category of Ghadir and consolidating it is one of the innovations of the article; Because sufficient reasons from the Quran and non-Quran can be carried on this important claim. In the present article, an attempt is made to prove the accuracy of the claim of Shiite commentators with several reasons and its connection with the important issue of Ghadir in a descriptive, analytical and critical method, after examining the arguments of the proponents and opponents.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophethood
  • Imamate
  • Ali Ibn Abi Talib
  • Recitations (Qira’at)
  • Differences in Recitation
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات بین‌المللی المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
  2. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن محمد، فتح الباری لشرح صحیح البخاری، المطبعه السلفیه، قاهره: 1380 ق.
  3. ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، نشر علامه، تهران: 1379ش.
  4. ابن عاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، نشر موسسه التاریخ العربی، بیروت: 1420 ق.
  5. ابن‌عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، نشر دارالجیل، بیروت: 1408 ق.
  6. ابن‌عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422 ق.
  7. ابن‌منظور، لسان العرب، نشر دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، بیروت: 1408 ق.
  8. ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، نشر دارالفکر، بیروت: 14120 ق.
  9. ابن حنبل، احمد، مسند، مکتبة الرساله، بیروت: 1416 ق.
  10. استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، نشر جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، قم: 1409 ق.
  11. اشکوری، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، دفتر نشر راد، تهران: 1373 ش.
  12. آلوسی، سید محمود، تفسیر روح المعانی، چاپ اول، نشر دارالکتب العلمبه، بیروت: 1415ق.
  13. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، تفسیر البرهان فی تفسیر القرآن المجید، نشر موسسه بعثه، تهران: 1374 ش.
  14. بحرانی اصفهانی، عبدالله بن نور الله، عوالم العلوم و المعارف و الاحوال – الامام علی بن ابی طالب (ع)، نشر موسسه الامام المهدی، قم: 1382 ش.
  15. بیهقى، السنن الکبرى، دار المعرفة، بیروت: 1413 ق، 1922 م.
  16. ترمذى، سنن (الجامع الصغیر)، تصحیح عبد الرحمن محمد عثمان، دار الفکر، بی‌جا: چاپ دوم، 1394 ق.
  17. ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف التفسیر الثعلبی، نشر دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1426 ق.
  18. ثقفی تهرانی، محمد، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، نشر برهان، تهران: 1389 ش.
  19. حاکم الحسکانی، عبیداللَّه بن عبداللَّه، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، نشر مؤسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، طهران: 1411ق.
  20. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، نشر موسسه الاعلمی، بیروت، لبنان: 1408 ق.
  21. راغب اصفهانى، ابو القاسم، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، دار الکاتب العربى، بیروت: 1392 ق.
  22. زمخشری، جار الله محمود بن عمر، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتب العربی، بیروت: چاپ سوم، 1407ق.
  23. سبحانی، جعفر، محاضرات فی الالهیات، نشر شورای مدیریت حوزه علمیه قم، قم: 1370ش.
  24. سمین، احمد بن یوسف، الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون، نشر دار الکتب العلمیه، بیروت: 1414 ق.
  25. سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ دوم، نشر دارالکتاب العربی، بیروت: 1421 ق.
  26. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الاکلیل فی استنباط التنزیل، نشر دار الکتب العلمیه، بی‌جا: 2007 ق.
  27. شنقیطی، محمد امین، اضواء البیان فی تفسیر القرآن بالقران، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت: 1427 ق.
  28. صادقی تهرانی، محمد، تفسیر الفرقان، نشر فرهنگ اسلامی، قم: 1406 ق.
  29. صدیق حسن خان و محمد صدیق، فتح البیان فی مقاصد القرآن، نشر داراکتب العلمیه، بیروت: 1420 ق.
  30. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، نشر مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت: چاپ دوم، 1390 ق.
  31. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، نشر ناصر خسرو، تهران: 1372 ش.
  32. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، نشر دارالمعرفه، بیروت: 1412 ق.
  33. طریحی، فخرالدین بن محمد علی، مجمع البحرین، مکتبه نشر الثقافه الاسلامیه بی‌جا: 1367 ش.
  34. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغییب، نشر دار احیاء التراث العربی، بیروت: چاپ سوم، 1420 ق.
  35. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، الأصفی فی تفسیر القرآن، مرکز النشر لمکتب الاعلام الاسلامی، قم: 1418 ق.
  36. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، تفسیر الصافی، مکتبة الصدر - ایران – تهران: چاپ: 2، 1415 ق.
  37. قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، نشر دارالاکتب الاسلامیه، تهران: 1371 ش.
  38. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، چاپ اول، انتشارات ناصر خسرو، تهران: 1364 ش.
  39. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، نشر موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت: 1412 ق.
  40. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1407 ق.
  41. کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، نشر وزاره الثقافه الاسلامیه، تهران: 1410 ق.
  42. ماتردیدی، محمد بن محمد، تأویلات اهل السنه، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت: 1426 ق.
  43. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، نشر دارالتعارف للمطبوعات، بیروت: 1423 ق.
  44. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1404 ق.
  45. مستنبط غروی، مرتضی، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، نشر شرکت سهامی چاپ کتاب آذربایجان، بی‌جا: 1381 ش.
  46. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، نشر موسسه الطباعه و النشر، تهران: 1416 ق.
  47. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، 28 جلد، دار الکتب الإسلامیة - ایران – تهران: چاپ: 10، 1371 ه.ش.
  48. نظام الاعرج، حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، نشر دار الکتب العلمیه، بیروت: 1416 ق.
دوره 9، شماره 17
سال نهم، شماره هفدهم، پاییز و زمستان 1400
اسفند 1400
صفحه 319-340
  • تاریخ دریافت: 11 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 09 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 مهر 1400