جایگاه و کارکرد اختلاف قرائات در تفسیر ‌«بیان السعادة فی مقامات العبادة

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز ،ایران

2 دانشیاردانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز ،ایران

3 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی،دانشگاه شیراز

4 دانشجوی دکتری دانشگاه شهیدچمران اهواز،اهواز،ایران

چکیده

تفسیر ‌«بیان السعادة» از مهمترین و کامل‌‌ترین تفاسیر عرفانی شیعه است که با وجود رویکرد عرفانی از حیث مسائل کلامی، فقهی و اجتماعی قابل بحث است. سؤال اینکه تفاسیر عرفانی همچون بیان السعادة با دانش قرائات چگونه برخورد کرده‌اند؟ به‌عبارتی مسئله قابل توجه این است که آیا دانش قرائات با رویکرد عرفانی مفسر می‌تواند ارتباطی داشته باشد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی جایگاه و کارکرد مسئلۀ قرائات را در تفسیر بیان السعادة مورد ارزیابی ‌قرار ‌داده است. نتایج پژوهش بیان می‌کند: جایگاه قرائات در نزد گنابادی در مقایسه با مفسران هم‌عصر خویش جایگاهی قابل توجه داشته به‌گونه‌‌ای که وی، اهتمام ویژه‌‌ای به بحث قرائات نشان داده و خاستگاه فکری ایشان، خاستگاهی روشی با رویکردی غیر حدیثی است. در بحث قرائات، گنابادی گاه به ترجیح قرائت مشهور و گاه غیر مشهور به‌جهت تناسب‌ آنها با سیاق آیات، مرجحات روایی، تبیین معنایی می‌‌پردازد؛ گاه هر دو قرائت را مورد توجه ‌قرار ‌داده و داوری میان آنها را رها کرده است. کارکرد قرائات در تفسیر بیان السعادة حول سه محور قابل ارائه می‌باشد: الف) گسترش و توسعه در معنای آیه؛ ب) تبیین معنای آیه؛ ج) رفع ابهام از معنای آیه. البته رویکرد عرفانی مفسر در بحث قرائات هیچ تأثیری نداشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position and Function of Different in Recitations (Qira’at) in the Interpretation of “Bayan al-Sa’adah fi Maqamat al-Ibadah (The Explanation of Happiness Concerning the Positions of Worship)”

نویسندگان [English]

  • Mina Shamikhi 1
  • Qasem Bostani 2
  • zahra ghasemnejad 3
  • ameneh omidi 4
1 accociated professor,shahid chamran univercity of ahvaz,ahvaz,iran
2 accociated professor,shahid chamran univercity of ahvaz,ahvaz,iran
3 university of shiraz
4 PhD student in Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The interpretation of “Bian al-Sa’adah” is one of the most important and complete Shia mystical interpretations, which can be discussed in terms of theological, jurisprudential and social issues despite the mystical approach. The question is, how have mystical interpretations such as the expression of happiness dealt with the science of readings? In other words, the significant issue is whether the science of readings can be related to the mystical approach of the commentator. The current research has evaluated the position and function of the issue of readings in the interpretation of the expression of happiness with the descriptive-analytical method. The results of the research indicate: that the position of recitations in Gonabadi’s viewpoint has a significant place compared to his contemporary commentators, in such a way that he has shown special attention to the discussion of recitations and his intellectual origin is the origin of a method with a non-hadith approach. In the discussion of recitations, Gonabadi sometimes prefers famous and sometimes non-famous recitations in terms of their compatibility with the context of the verses, narrative preferences, and semantic explanation; sometimes he paid attention to both readings and left the judgment between them. The function of readings in the interpretation of this work can be presented around three subjects: a) expansion and development in the meaning of the verse; b) explaining the meaning of the verse; c) clearing the ambiguity of the meaning of the verse. Of course, the commentator’s mystical approach has not had any effect on the discussion of readings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Recitations (Qira’at)
  • Gonabadi
  • Tafsir Bayan al-Sa’adah
  • Function of Recitations (Qira’at)
  • Origin of Recitations (Qira’at)
  1. ابن‌اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، چاپ اول، دمشق: دار‌الفکر، 1383ق. ‌
  2. ابن‌جزری، محمد بن محمد، النشر فی القرائات العشر، تحقیق: علی محمد الضباع، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌‌تا.
  3. ابن‌خالویه، ‌الحجة فی القرائات السبع، بیروت: موسسة الرسالة، 1421ق.
  4. ابن‌زنجله، عبدالرحمنبن محمد، حجة القرائات، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1402ق.
  5. ابن‌قیم الجوزیه، محمد بن ابی‌بکر، زاد المعادفی هدی خیر العباد، چاپ هفتم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1405ق. ‌
  6. ابن‌مجاهد، احمدبن موسی بن عباس، ‌السبعه فی القرائات، قاهره: المعارف، 1440ق.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، ‌لسان العرب، چاپ چهارم، بیروت: دار‌الصادر، 2005م.
  8. ابن‌مهران، ابوبکراحمد بن الحسین، المبسوط فی القرائات العشر، تحقیق سبیع حمزه حاکمی، چاپ دوم، بیروت: دارالقبلة للثقافة الاسلامیة، 1408ق.
  9. اسعدی، محمد و همکاران، ‌آسیب شناسی جریان‌‌های تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392ش.
  10. اهوازی، ابوالحسن بن علی، الوجیز، بیروت: دارالغرب الاسلامی، 2002م.
  11. الباز، محمد بن عباس، مباحث فی علم القرائات، القاهره: دارالکلمة، 1425ق.
  12. تابنده، سلطان حسین، ‌نابغۀ علم و عرفان، تهران: حقیقیت، 1384ش.
  13. دانی، ابوعمروعثمان بن سعید، ‌التیسیر فی قرائات السبع، تصحیح: اوتوپرتسل، تهران: کتابفروشی جعفری تبریزی، 1362ش.
  14. دمیاطی، شهاب‌الدین، اتحاف فضلاء البشر فی القرائات الاربعة عشر، تحقیق: دکتر شعبان محمد اسماعیل، بیروت: عالم الکتب، 1407ش.
  15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم، 1412ق.
  16. رجبی، محمود، ‌روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1383ش.
  17. رضایی اصفهانی، محمدعلی، ‌درسنامه‌‌ها و گرایش‌‌های تفسیری قرآن، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش.
  18. زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهرالقاموس، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
  19. زرقانی، محمدعبدلعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، مترجم: محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385ش.
  20. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار‌العلم للملایین، 1410ق.
  21. زقروق، محمود حمدی، الموسوعة القرآنیة المتخصصة، القاهره: وزارة الاوقاف، 1423ق.
  22. سالم محیسن، محمد، ‌المهذب فی القرائات العشر، مصر: مکتبة الکلیات الازهریة، چاپ دوم، 1417ق.
  23. سیوطی، جلال‌الدین، ‌الاتقان فی علوم القرآن، مترجم: سیدمهدی حائری قزوینی، تهران: امیرکبیر، 1380ق.
  24. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جماعة المدرسین، 1417ق.
  25. طبری، محمد بن جریر جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.
  26. علوی مهر، حسین، ‌آشنایی با تاریخ تفسیر و مفران، بی‌‌جا: انتشارات جامعة المصطفی، 1387ش.
  27. فارسی، ابوالحسن بن عبدالغفار، ‌الحجه للقراء السبعه، دمشق: دارالامامون للتراث، 1413ق.
  28. قاسم نژاد، زهرا و مریم جدادی، ‌«سنجش قرائت و معیارهای اختیار آن از نگاه ابن‌شنبوذ»، دوفصلنامۀ علمی مطالعات قرائت قرآن، س7، ش12، 1398ق.
  29. گنابادی، سلطان محمد، بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1408ق.
  30. مرتضوی، سید ابراهیم و سید محمود طیب حسینی، ‌«دیدگاه زمخشری در مورد قرائات»، فصلنامۀ مطالعات قرآن، ش12، 1398ق.
  31. معرفت، محمد‌‌ها‌‌‌دی، منجد المقرئین و مرشد الطالبین، قاهره: مکتبة القدسی، 1305ق.
  32. مکی بن ابی‌طالب، محمد، ‌الکشف عن وجوه القرائات السبع و عللها و حججها، تحقیق دکتر محی الدین رمضان، چاپ سوم، بیروت: موسسة الرسالة، 1404ق.
  33. همایونی، مسعود، تاریخ سلسله‌‌های طریقۀ نعمت اللهیه در ایران، تهران: مکتب عرفان ایران، 1355ق.

 

 

دوره 10، شماره 18 - شماره پیاپی 18
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 18، بهار و تابستان 1401
شهریور 1401
صفحه 203-228
  • تاریخ دریافت: 17 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 30 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 21 شهریور 1400