نقد شبهه عدم نزول قرآن به زبان قریش بر مبنای اختلاف در قرائت همزه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان

2 گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

3 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود

4 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد گرگان

چکیده

 آیۀ ‌Pو ما أرسَلنا مِن رَسولٍ إلّا بِلِسانِ قَومِهO (ابراهیم: 4)، حکایت از انطباق و نزول قرآن به زبان قریش، و تصریح قرآن به نزول کلام خدا به عربی مبین (الشعراء: 195 و النحل: 103) مؤید فصاحت زبان عرب عصر نزول یا همان اهل حجاز است. اما منکران وحی‌بودن قرآن ‌سعی کرده‌اند با نشان‌دادن عدم انطباق بین قرآن و زبان قریش ـ به‌عنوان نخستین مخاطبان قرآن ـ هم مدعای ارسال به زبان قوم را انکار کنند و هم با نفی فصاحت و بلاغت زبان قوم مخاطب، فصاحت و بلاغت قرآن را مورد تردید ‌قرار ‌دهند. در موردی مهم و قابل تأمل با توصیف اهل حجاز (قریش) به تسهیل‌کنندگان همزه و کثرت تحقیق همزه در قرآن، قول نزول به زبان قریش مخدوش دانسته‌اند. اگرچه وجوه دیگری مانند: وجود کلماتی در قرآن با ریشه پارسی و یا عبری یا‌بودن اختلاف قرائات می‌تواند از زمینه‌های شکل‌گیری شبهه عدم‌ انطباق نزول قرآن به زبان قوم، و یا ادعای عدم فصاحت و بلاغت قرآن باشد؛ پژوهش حاضر در صدد است با رویکرد تحلیلی _ انتقادی از طریق نقد نظرهایی که قائل به تسهیل همزه نزد قریش‌اند و تحقیق همزه نزد آنان را محصول اضطرار یا عواملی مثل آن می‌دانند، اصل‌بودن تحقیق همزه نزد قریش را ثابت نموده و شبهه مذکور را پاسخ گوید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criticism of the Doubt that the Quran was not Revealed in the Quraysh Language Based on the Difference in Hamza’s Recitation (Qiraat)

نویسندگان [English]

  • farideh arabi 1
  • mahdi afchangi 2
  • Ebrahim Bagshani 3
  • Muhammad Ali Mir 4
1 lecturer
2 Department of Theology and Islamic Studies, Faculty of Humanities, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran.
3
4
چکیده [English]

 The verse “ما أرسَلنا مِن رَسولٍ إلّا بِلِسانِ قَومِه” (“And we sent only a messenger to the nation in their language”) (Ibrahim: 4), the story of the adaptation and revelation of the Quran in the language of the Quraysh, and the clarification of the Quran to the revelation of the word of God in Arabic (Al-Shua’ra’a: 195 and Al-Nahl: 103), are confirming the eloquence of the Arabic language in the ear of revelation or the people of Hijaz. However, the deniers of the revelation of the Quran have tried to show the incompatibility between the Quran and the language of the Quraysh - as the first audience of the Quran - to deny both the claim that it was revealed in the language of the people and to create doubt on the eloquence of the Quran by denying the eloquence of the language of the audience. In an important and ponderable case, by describing the people of Hijaz (Quraysh) as the facilitators of Hamzah and the abundance of Hamzah’s research in the Quran, they have considered the promise of revelation in the language of Quraysh to be distorted. Although other aspects such as the presence of words in the Quran with Persian or Hebrew roots or the difference in readings can be grounds for the formation of the suspicion of the non-adaptation of the revelation of the Quran to the language of the people or the claim of the lack of eloquence of the Quran; The present study seeks to prove the originality of Hamza’s research among Quraysh and answer the mentioned doubt by criticizing the views that favor the facilitation of Hamza among the Quraysh and consider Hamza’s research as a product of urgency or similar factors

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rexalation in of Hamzah
  • Adaptation of the Language of the Quran to the People
  • Eloquence (Fasahat and Balaghat) of the Quran
  • Being Qurayshi of the Language of the Quran

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌‌ای، ایران، تهران: آثار برتر، 1388ش.
  2. آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی- فارسی بر اساس فرهنگ عربی- انگلیسی هانس‌‌ور، تهران: نشر نی، بی‌‌تا.
  3. ابن‌الاثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق: طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، بیروت: المکتبة العلمیة، بی‌‌تا.
  4. ابن‌الجزری، ابوالخیر محمد بن ‌‌محمد، النشر فی ‌‌القرائات العشر، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌‌تا.
  5. ابن‌الجزری، ابوالخیر محمد بن ‌‌محمد، تحبیر الیَسیر، حلب: دارالوعی، 1972م.
  6. ابن‌الجزری، ابوالخیر محمد بن ‌‌محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، القاهرة: مکتبة الخانجی، 1932م.
  7. ابن‌خالویه، حسین بن احمد، الحجة فی قرائات الأئمة السبع، محقق: عبدالعال سالم مکرم، بیروت: دار‌الشروق، 1979م.
  8. ابن‌خالویه، حسین بن احمد، القرائات الشاذة، مصر: المطبعة الرحمانیة، 1934م.
  9. ابن‌مجاهد، احمد بن موسی، السبعة فی‌‌القرائات، تحقیق: شوقی ضیف، القاهرة: دارالمعارف، 1972م.
  10. ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسم دینوری، ادب الکاتب، تحقیق: محمد دالی، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1999م.
  11. ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسم دینوری، غریب الحدیث، تحقیق: عبدالله الجبوری، العراق: وزارة الاوقاف، 1397ق.
  12. ابن‌جنّی، ابوالفتح عثمان، المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القرائات و الایضاح عنها، تحقیق: علی النجدی ناصف و آخرون، القاهره، بی‌‌نا، 1406ق.
  13. ابن‌‌درستویه، کتاب الکتاب، تحقیق: ابراهیم السامرائی، بیروت: دارالجیل، 1412ق.
  14. ابن‌منظور، جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارصادر، بی‌‌تا.
  15. ابن‌یعیش، موفق‌الدین یعیش بن علی، شرح المفصل، بیروت: عالم الکتب، بی‌‌تا.
  16. اللغوی، ابوالطیب، مراتب ‌‌النحویین، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، القاهرة: مطبعة نهضة مصر، الفجالة، بی‌تا.
  17. ابوحیان، البحر المحیط فی التفسیر، السعادة، المحقق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دار‌الفکر، 1328ق.
  18. ابوعلی الفارسی، الحجة فی علل القرائات السبع، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌‌تا.
  19. اتابکی، پرویز، فرهنگ جامع کاربردی فرزان، بی‌جا، انتشارات فرزان، 1378ش.
  20. أنیس، ابراهیم، فی اللهجات العربیة، القاهرة: مکتبة الأنجلوالمصریة، 1973م.
  21. أنیس، ابراهیم، الأصوات اللغویة، القاهرة: مکتبة الأنجلوالمصریة، 1975م.
  22. بشر، کمال محمد، دراسات فی علم اللغة، القاهرة: دارالمعارف، 1971م.
  23. بشر، کمال محمد، علم اللغة العام، الأصوات، مصر: دارالمعارف، 1980م.
  24. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب ‌الاشراف، بیروت: دار‌الفکر، ۱۹۳۸م.
  25. البناء، احمد بن محمد، اتحاف فضلاء‌‌ البشر بالقرائات‌‌ الأربعة عشر، تحقیق: شعبان محمد اسماعیل، بیروت: عالم الکتب، القاهرة: مکتبة الکلیات الازهریة، 1407ق.
  26. الجُمَحِی، محمد بن سلّام، طبقات فحول الشعراء، تحقیق: محمود محمد شاکر، قاهره: مطبعة المدنی، بی‌‌تا.
  27. جوهری، اسماعیل، صحاح، بیروت: دارالعلم للملابین، 1407ق.
  28. حسان، تمام، منهاج البحث فی اللغة، الدارالبیضاء: دارالثقافة، 1400ق.
  29. الحدیثی، خدیجه، النحاة من الاحتجاج بالحدیث الشریف، بغداد: دارالرشید، 1981م.
  30. خلیل بن احمد، کتاب‌ العین، قم: چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، ۱۴۰۵ق.
  31. الدمیاطی، احمد بن محمد، اتحاف فضلاء البشر فی القرائات الأربعة عشر، لبنان: دار‌الکتب العلمیة، 1959م.
  32. الدانی، ابوعمروعثمان بن سعید، الموضع لمذاهب القراء فی الفتح و الاماله، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌‌تا.
  33. الذهبی، ابوعبیدالله محمد بن‌‌ احمد، معرفة القراء الکبار عی الطبقات و الأعصار، تحقیق: بشار معروف و آخرین، بیروت: موسسة الرسالة، 1404ق.
  34. الراجحی، عبده، اللهجات العربیة فی القرائات القرآنیة، القاهرة: دارالمعارف، 1968م.
  35. السامرائی، علی جمیل‌‌ عباس، لهجة قریش و أثرها فی العربیة، مصر: جامعة الازهر، 1979م.
  36. سهیلی، عبدالرحمن‌‌ بن عبدالله، الروض‌‌الانف فی‌‌ شرح ‌‌السیرة النبویة لابن‌هشام، قاهره: چاپ عبدالرحمان وکیل، 1970م.
  37. السیبویه، الکتاب، تحقیق: عبدالسلام هارون، القاهرة: الهیأة المصریة العامة، 1977م.
  38. الاسترآبادی، الرضی، شرح الشافیة، تحقیق: محمد نورالحسن و آخرین، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌‌تا.
  39. السیوطی، جلال‌‌الدین عبدالرحمن، الاتقان فی ‌‌‌‌علوم ‌‌القرآن، به‌کوشش: مصطفی دیب‌‌البغاء، دمشق: دار‌‌‌‌‌ابن‌کثیر، 1987م.
  40. السیوطی، جلال‌‌الدین عبدالرحمن، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ضبطه و صححه: فؤاد علی منصور، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1998م.
  41. ستوده‌نیا، محمدرضا، بررسی تطبیقی میان علم و تجوید و آواشناسی، تهران، بی‌نا، 1377ش.
  42. الشاهین، عبدالصبور، القرائات القرآنیة فی ‌‌ضوء علم ‌‌اللغة الحدیث، بیروت: دارالقلم، 1966م.
  43. الصغانی، العباب ‌‌الزاخر و‌‌ اللباب ‌‌‌‌الفاخر، تحقیق: الشیخ محمد‌‌حسن الیا‌‌سین، بغداد: وزارة ‌‌الإعلام، 1986م.
  44. الطبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بی‌‌جا، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌‌البیت، بی‌‌تا. ‌‌‌
  45. الصالح، صبحی، دراسات فی فقه اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین، 1973م.
  46. عبدالتواب، رمضان، فصول فی فقه العربیة، القاهرة: دارالحمامی، 1973م.
  47. علامی، ابوالفضل، پژوهشى در علم تجوید، ایران: قم: یاقوت، 1381ش. ‌
  48. الغانمی، مهدی‌‌حارث، لغة ‌‌قریش دراسة فی ‌‌اللهجة و الأداء، بغداد: دارالشؤون الثقافیة‌‌ العامة، 2009م.
  49. غانم‌‌القدوری، الحمد، تکون العربیة‌‌ الفصحی، مجلة مجمع اللغة العربیة‌‌ الاردنى، العدد 48، جمادی‌‌الأولی و شوال 1415ق.
  50. الغوث، مختار،، لغة ‌‌قریش، المملکة العربیة السعودیة: دارالمعارج الدَّولیة للنَّشر، 1997م.
  51. الفارابی، ابونصر محمد بن طرخان، الحروف، تحقیق: محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق، 1970م.
  52. الفیروزآبادی، بصائر ذوی التمییز فی ‌‌الطائف‌‌ الکتاب ‌‌العزیز، تحقیق: محمد علی النجار، القاهرة: لجنة إحیاء التراث الاسلامی، مطابع الاهرام التجاریة، 1996م.
  53. القیسی، ابن‌محمد مکی بن ابی‌طالب، الرعایة لتجوید القراءة و تحقیق لفظ التلاوة، تحقیق: احمد حسن فرحات، عمان: دار‌عمان، 1404ق.
  54. الکرمانی، رضی‌الدین، شواذ القراءة و اختلاف المصاحف، بیروت: مؤسسة البلاغ، بی‌‌تا.
  55. کتاب مجلة المورد، دراسات فی اللغة، بغداد: دارالشؤون الثقافیة العامة، 1986م.
  56. المطلبی، غالب فاضل، فی‌‌الاصوات اللغویة دراسة فی ‌‌اصوات المدّ العربیة، دائرة الشؤون الثقافیة العامة، بغداد، 1984م.
  57. المطلبی، غالب فاضل، لهجة تمیم و أثرها فی‌‌ العربیة الموحدة، بغداد: وزارة الثقافة والفنون، دارالحریة، 1978م.
  58. المقدسی، ابوشامة عبدالرحمن بن‌‌ اسماعیل، ابزار المعانی من حرز الأمانی، مطبعة مصطفی البابی الحلبی، 1349ق.
  59. المخزومی، مهدی، مدرسة الکوفة و منهجها فی اللغة و النحو، بغداد: مطبعة دارالمعرفة، 1955م.
  60. الموسی، علم اصوات العربیة، اعداد و إشراف، نهاد ‌‌الموسی‌‌ و آخرون؛ عمان: منشورات جامعة ‌‌القدس المفتوحة، 1997م.
  61. النحّاس، ابوجعفر، إعراب القرآن، تحقیق: زهیر غازی زاهد، بغداد: مطبعة العانی، 1977م.
  62. هویدی، هادی عبدعلی، المباحث اللغویة فی شرح نهج‌‌البلاغة لابن‌ابی‌‌الحدید، کوفه: جامعة ‌‌الکوفة، 2002م.
  63. الهلال، عبدالغفار حامد، اللهجات العربیة نشأة و تطوراً، القاهرة: دارالفکر العربی، 1998م.
  64. یارمحمدی، لطف‌الله، ‌درآمدی به آواشناسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1364ش.
  65. یوهان فک، رمضان عبدالتواب، العربیة: دراسة فی اللغة و اللهجات و الأسالیب، ترجمه: عبدالحلیم النجّار، القاهره: مکتبة الخانجی، مطبعة دارالکتاب العربی، 1951م.
مطالعات قرائت قرآن
دوره 10، شماره 18 - شماره پیاپی 18
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 18، بهار و تابستان 1401
شهریور 1401
صفحه 315-340

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 اردیبهشت 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار