بررسی و تحلیل نقش اهل‌بیت (ع)در آموزش قرآن، بر مبنای نظریۀ علامه عسکری دربارۀ «اقراء»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی المصطفی و مدیر گروه قرآن و حدیث

چکیده

آموزش قرآن کریم یکی از مهم‌ترین اقدامات اهل‌بیت است که به‌صورت فراگیر و عمومی در جامعه اسلامی پایه‌گذاری نمودند. بررسی نقش اهل‌بیت در آموزش قرآن کریم بر مبنای نظریۀ علامه عسکری درباره اقراء، موضوع این مقاله است. در این مقاله با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع قرآنی، روایی و تاریخی آراء و نظرات دربارۀ «اقراء» بررسی شده است. به‌نظر می‌رسد اهل‌بیت با توجه به پیوند ناگسستنی با وحی نقش‌های متعددی را در آموزش قرآن به مردم ایفا نمودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که منظور از «اقراء» مصطلح از دیدگاه علامه عسکری، آموزش قرائت قرآن توأم با انتقال مفاهیم و حقایق آیات قرآنی است که در طی قرون متمادی تا قرن دوازدهم این روش بین پیروان اهل‌بیت و محدثان شیعی برقرار بوده است. چنان‌که برطبق این نظریه، زمینه‌سازی فضای قرآنی، بهره‌گیری از روش‌های مناسب برای جذب مخاطبان قرآنی، تربیت و اعزام قاریان و مفسران به میان مردم و آموزش روش‌های فهم مفاهیم قرآن از جمله این اقدامات بوده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation and Analysis of the Role of Ahl al-Bayt in Teaching Quran, Based on Allamah Askari’s Theory about “Iqra”

نویسنده [English]

  • Mohammad bagher Farzi
Member of the faculty of Al-Mustafa International Research Institute and director of the Quran and Hadith Department
چکیده [English]

Teaching the Holy Quran is one of the most important actions of Ahl al-Bayt which they established in an inclusive and general way in the Islamic society. Examining the role of Ahl al-Bayt, the subject of this article is the teaching of the Holy Quran based on the theory of Allamah Askari about recitation. In this article, by using the descriptive-analytical method and citing Quranic, narrative and historical sources, the opinions about “Iqra” have been examined. It seems that Ahl al-Bayt, due to the unbreakable link with the revelation, played many roles in teaching the Quran to the People. The results of this research show that the meaning of the term “Iqra” from Allamah Askari’s point of view is the teaching of recitation of the Quran combined with the transfer of the concepts and facts of the Quranic verses, which during many centuries until the twelfth century. This method used among the followers of Ahl al-Bayt and the Shiite Muhaddith has been established. According to this theory, establishing the context of the Quranic space, using appropriate methods to attract Quranic audiences, training and sending reciters and commentators among the people, and teaching the methods of understanding the concepts of the Quran have been among these actions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Recitation
  • Allamah Askari’s Theory in Recitation
  • Method of Teaching Recitation
  • Method of Ahl al-Bayt in Recitation
  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، تهران، بی‌نا، چاپ چهارم، 1366ش.
  3. ابن‌أبی‌جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، 1405ق.
  4. ابن‌بابویه (صدوق. محمد بن على، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیه، چاپ دوم، 1395ق.
  5. ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول، 1410ق.
  6. ابن‌فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، بی تا.
  7. ابن‌فهد حلى، احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی،دارالکتب الاسلامیه، بی‌جا، چاپ اول، 1407ق.
  8. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، بی‌تا.
  9. ابوزهره، محمد، المعجزة الکبرى القرآن، قاهره: دار الفکر العربی، چاپ اول، 1418 ه.ق.
  10. ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، بی تا.
  11. أمینى، عبد الحسین احمد، الغدیر، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربى، ۱۳۷۸ق.
  12. انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، بی‌جا، 1391ش.
  13. آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم – تهران، بی‌نا، چاپ چهارم، 1366.
  14. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: بی‌جا، چاپ اول، 1374ق.
  15. بروجردى، آقا حسین‏،جامع أحادیث الشیعة، تهران: انتشارات فرهنگ سبز،‏ ‏1386ش.
  16. ثقفى، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال، الغارات، ترجمه: آیتى، تهران: وزارت ارشاد، چاپ دوم، 1374.
  17. خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت: دار الفکر العربی، چاپ اول، 1424 ه.ق.
  18. خوش‌منش، ابوالفضل، حمل قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1388ش.
  19. ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسرون، لبنان: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  20. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت – دمشق: دار القلم، چاپ اول، 1412ق.
  21. زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس، دارالفکر، بیروت: چاپ اول، بی‌تا.
  22. زمخشرى، محمود بن عمر، مقدمة الأدب، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، بی‌تا.
  23. صاحب بن عباد، إسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتب، چاپ اول، 1414ق.
  24. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّدJ، قم: چاپ دوم، 1404ق.
  25. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو چاپ سوم، 1390ش.
  26. طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی (للطوسی)،قم: دارالثقافة، چاپ اول، 1414ق.
  27. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
  28. عسکرى، مرتضى، القرآن الکریم و روایات المدرستین، قم: کلیة اصول الدین، چاپ اول، 1374ش.
  29. فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
  30. فراء، یحیى بن زیاد، معانى القرآن (فراء)، 3جلد، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، 1980م.
  31. قرشى بنایى، على اکبر، قاموس قرآن، تهران، بی‌نا، چاپ ششم، 1412ق.
  32. کلینى، محمد بن یعقوب، أصول الکافی، ترجمه مصطفوى، تهران: اسوه، چاپ اول، 1369ش.
  33. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی تهران: الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  34. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
  35. مکسول، جان سی، تشویق همه چیز را دگرگون می‌سازد، ترجمه: زهرا موحد، تهران: پیکان، چ اول، 1391.
  36. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، 1371.
  37. نجارزادگان، فتح‌الله، تحریف ‌ناپذیری قرآن، تهران: نشر مشعر، 1384 ه.ش.

نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل قم: مؤسسة آل البیتD‏، چاپ اول، 1408ق

دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 19، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 90-117
  • تاریخ دریافت: 06 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1401