تحلیل انتقادی دیدگاه جیمز بلمی دربارۀ آیۀ 88 سورۀ زخرف

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار پردیس فارابی دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

جیمز بِلَمی از مستشرقان تجدیدنظرطلب، بر این باور است که در متن قرآن اشتباهاتی رخ داده که معلول خطای کاتبان وحی است. وی در مقالاتش مبتنی بر روش «نقد متنی» به بررسی و تصحیح این خطاهای نوشتاری پرداخته است. او با استناد به وجود اختلاف در قرائت «و قیله» در آیه 88 سوره زخرف و تلاش ناموفق مفسران برای تعیین نقش نحوی آن، ادعا می‌کند شکل صحیح آن «و قبله» است. به‌زعم او مستنسخ یا مصحح به جابه‌جایی این آیه با آیه قبل پی برده و با اضافه‌نمودن این عبارت، ترتیب صحیح این دو آیه را متذکر شده است. در پژوهش حاضر با روش تحلیلی - انتقادی به بررسی دیدگاه بلمی پرداخته و ثابت می‌شود که نه‌تنها برای همه قرائات گزارش‌شده، ترکیب نحوی صحیح وجود دارد؛ بلکه اعمال فرضیه او، در سیاق آیات این سوره خدشه وارد می‌سازد. همچنین با تتبع در منابع قرائات و اختلافات رسم‌الخطی و بررسی احتمال ورود اضافات به متن قرآن و سرایت خطا در استنساخ، نشان داده می‌شود که پیشنهاد وی از استواری و اتقان لازم برخوردار نیست

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of James Bellami’s View on Verse 88 of Surah Zukhruf

نویسندگان [English]

  • Gholam Ali Jazini 1
  • Hasan Rezaei Haftadur 2
1 Quranic and Hadith (Tradition). Sciences Faculty of Theology. Farabi University of Tehran. Qom. Iran
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Theology faculty, Farabi Campus, University of Tehran;
چکیده [English]

James Bellamy, one of the revisionist orientalists, believes that mistakes have occurred in the text of the Quran, which is the result of the mistakes of the writers of revelation. In his articles based on the “textual criticism” method, he has examined and corrected these written errors. Citing the existence of a difference in the reading of “Wa Qilihi” in verse 88 of Surah Zukhruf and the unsuccessful attempt of commentators to determine its syntactic role, he claims that its correct form is “wa qiblahu”. According to him, the writer or editor realized the replacement of this verse with the previous verse and by adding this phrase and noting the correct order of these two verses. In the current study, Bellami’s point of view is investigated with the analytical-critical method and it is proved that not only for all the reported readings, but there is also a correct syntactic combination; rather, the application of his hypothesis the context of the verses of this surah will be damaged. Also, by tracing the sources of readings and manuscript differences and examining the possibility of additions to the text of the Quran and the spread of errors in copying, it is shown that his proposal does not have the necessary stability and mastery

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criticism of the Quran Text
  • James Bellamy
  • Surah Zukhruf
  • Order of Verses
  • Differences in Recitations (Qira’at)

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. آلوسى، محمود بن عبدالله‏، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏، محقق: عبدالبارى عطیه، على‏، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، 1415ق.
  3. ابن‌‌ابی‌داود، ‌عبدالله بن سلیمان المصاحف، قاهره: الفاروق الحدیثة للطباعة والنشر، 1423ق.
  4. ابن‌الأنباری، ابی‌بکر محمد بن القاسم إیضاح الوقف والابتداء، المحقق: محیی‌الدین عبد الرحمن رمضان، دمشق: مطبوعات مجمع اللغة العربیة بدمشق، دوم، 1390ق.
  5. ابن‌‌اعثم کوفی، محمد بن علی الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت: دارالأضواء، 1411ق.
  6. ابن‌حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل‏، تحقیق تحت اشراف: ترکى، عبدالله بن عبدالمحسن‏، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1416ق.
  7. ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1410ق.
  8. ابن‌‏عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن‌عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق. ‏
  9. ابن‌‏عطیه، عبدالحق بن غالب‏، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، محقق: محمد، عبدالسلام عبدالشافى‏، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1422ق.
  10. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، بیروت: دار صادر، سوم، 1414ق.
  11. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق‏، الفهرست (ابن‌ندیم. بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
  12. ابوعبید، قاسم بن سلام، فضائل القرآن، محقق: غاوجی، وهبی سلیمان بیروت: دارالکتب العلمیة، 1426ق.
  13. ابوحیان، محمد بن یوسف‏، البحر المحیط فى التفسیر، محقق: جمیل، صدقى محمد، بیروت: دار الفکر، 1420ق.
  14. اسکندرلو، محمد جواد؛ امیری، محمد مقداد، «بررسی مقالة الرقیم والرقود»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، بهار و تابستان 1390 ش، شماره 10، ص97-126، 1390ش.
  15. امیری دوماری، نفیسه؛ قمرزاده، محسن، «نقد مبناشناختی جیمز بلمی؛ با تکیه بر آراء آیت‌الله فاضل لنکرانی»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، پاییز و زمستان، شماره 27، ص33-46، 1398ش.
  16. _____________؛ نکونام، جعفر، «تحلیل انتقادی اصلاح واژه «اب» در قرآن توسط جیمز بلمی»، قرآن شناخت، بهار و تابستان، شماره 22، ص43-56، 1398ش.
  17. بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبرى، محقق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، سوم، 1424ق.
  18. دانی، عثمان بن سعید قرن، ‌المحکم فی نقط المصاحف، محقق: عزه، حسن، بیروت: دارالفکر المعاصر، 1997م.
  19. ________________، التیسیر فی القراءات السبع، المحقق: اوتو تریزل، بیروت: دارالکتاب العربی، دوم، 1404ق.
  20. جلالی کندری، سهیلا؛ کیان مهر، مهدیه، «بررسی یکسان پنداری «شعیب» در قرآن و «اشعیاء» در کتاب مقدس»، الهیات تطبیقی، پاییز و زمستان، شماره 22، ص31-50، 1398ش.
  21. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1411ق.
  22. خوئی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، بی‌تا.
  23. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دارالقلم‏، 1412ق.
  24. رضایی هفتادر، حسن، «زیست‌شناخت برخی خاورشناسان و آثار آنان»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، پاییز و زمستان، شماره 9، ص190-171، 1389ش.
  25. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  26. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، محقق: ذهبی، جمال حمدی؛ کردی، ابراهیم عبدالله؛ مرعشلی، یوسف عبدالرحمن، بیروت: دار المعرفة، 1410ق.
  27. زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، مصحح: حسین احمد، مصطفى‏، بیروت: دارالکتاب العربی. سوم، 1407ق.
  28. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت‌الله العظمى مرعشى نجفى(ره)، 1404ق.
  29. ___________________، الإتقان فی علوم القرآن‏، محقق: زمرلى، فواز احمد، بیروت: دارالکتاب العربیی، دوم، 1421ق.
  30. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، دوم، 1390ق.
  31. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع‏، مصحح: گرجى، ابوالقاسم‏، قم: حوزه علمیه قم: مرکز مدیریت‏، 1412ق.
  32. طبرى، محمد بن جریر، جمع البیان عن تأویل آی القرآن (تفسیر الطبرى)، بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.
  33. طوسى، محمد بن حسن‏، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح: عاملى، احمد حبیب‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، بی‌تا.
  34. -فارسی، حسن بن احمد، الحجة للقرّاء السبعة، مصحح: رباح، عبد العزیز؛ دقاق، احمد یوسف؛قهوجی، بدرالدین؛ جویجاتی، بشیر؛ بیروت: دار المأمون للتراث، 1413ق.
  35. فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، اعداد: مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربى، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، سوم، 1420ق.
  36. فراء، یحیى بن زیاد، معانى القرآن(فراء)، محقق: نجار، محمد على؛ نجاتى، احمد یوسف‏، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏، دوم، 1980م.
  37. فرزانه، سید بابک، «حَصَبُ جَهَنّمَ: بررسی معنا شناسی واژه "حَصَب" در قرآن»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، دوره بهار و تابستان، شماره 49، ص99-112، 1390ش.
  38. فقهی زاده، عبدالهادی؛ امامی دانالو، حسام، «مُسَجِّل؛ پیشنهادی ناصحیح و غیر عالمانه»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، بهار و تابستان، شماره 2، ص115-128، 1393ش.
  39. کریمی‌نیا، مرتضی، زبان قرآن، تفسیر قرآن، تهران: هرمس، دوم، 1392ش.
  40. معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1386ش.
  41. ____________، ‌التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1388ش.
  42. مقاتل بن سلیمان‏، تفسیر مقاتل بن سلیمان‏، محقق: شحاته، عبدالله محمود، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1423ق.
  43. میرزایی، احمد؛ معارف، مجید؛ حمیدیه، بهزاد، «نقد و بررسی سندی و دلالی روایت امیرالمؤمنین مبنی بر وجود اغلاط متنی در قرآن کریم»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، پاییز و زمستان، شماره 2، ص487-505، 1399ش.
  44. نحاس، احمد بن محمد، اعراب القرآن (نحاس)، حاشیه نویس: ابراهیم، عبدالمنعم خلیل‏، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون‏، 1421ق.
مطالعات قرائت قرآن
دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 19، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 118-147

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 14 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار