بررسی رویکرد نقد تفسیر تسنیم به اختلاف قرائات (مبانی و معیارها)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن وحدیث،دانشکده حقوق و علوم سیاسی،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب

2 استادیار گروه علوم قرآن وحدیث،دانشکده الهیات،دانشگاه تهران

چکیده

از منظر عالمان قرآن‌پژوه، «علم قرائات» یکى از دانش‌هایی است که در راستای فهم و تفسیر درست کلام الهى تدوین گشته و اهمیت به‌سزایی در تبیین مراد الهی دارد؛ کما اینکه شناخت قرائات‌ مختلف می‌تواند نقش مؤثری در تأسیس و تبیین آرای تفسیری داشته باشد؛ به همین سبب، این علم از دیرباز، مورد توجه مفسران و قرآن‌پژوهان بوده است. تفسیر تسنیم نوشتۀ آیت‌الله جوادی آملی، از جمله تفاسیری است که در آن به موضوع اختلاف قرائات و تأثیر آن در فهم آیات قرآن توجه شده است. پژوهش پیش رو با شیوۀ توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، درصدد است که رویکرد اجتهادی آیت‌الله جوادی آملی با پدیدۀ اختلاف قرائات و تأثیر آن در شناخت صحیح‌ترِ مراد خداوند را تبیین نماید. در این تحقیق مبانی صدوری مؤلف تفسیر تسنیم نسبت به قرائات سبعه و تواتر قرائات و معیار صحت قرائات بررسی ‌شده و با مطالعه نمونه‌هایی از نقد قرائات در تفسیر تسنیم، مشخص می‌شود که این مفسر شیعی به قرائت مشهور حفص از عاصم بسنده نکرده و با بررسی معانی حاصل از قرائات و تطبیق آنها با معیارهای صحیح تفسیری، به نقد برخی از آرای تفسیری در این زمینه پرداخته است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examining the Approach of Criticizing Tasnim Interpretation to Differences in Recitations (Qira’at) (Basics and Criteria)

نویسندگان [English]

  • Mahshid Mousapoor 1
  • Mohammad reza Shahroodi 2
  • Mansoor Pahlevan 2
  • Saeed Shafiei 2
1 Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, Faculty of Law and Political Sciences, Islamic Azad University, Tehran South Branch;
2 . Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Tehran; (Corresponding Author),
چکیده [English]

From the point of view of Quranic scholars, “The Science of Recitation” is one of the sciences that was compiled in line with the correct understanding and interpretation of the divine word and is very important in explaining the divine purpose. Moreover, the science of different recitations (Qira’at) can play an effective role in establishing and explaining interpretation opinions; for this reason, this science has long been of interest to commentators and Quran scholars. The interpretation of Tasnim written by Ayatollah Javadi Amoli is one of the interpretations in which attention is paid to the issue of different recitations (Qira’at) and their effect on understanding the verses of the Quran. The current research, with the descriptive-analytical method and using library resources, is trying to explain the ijtihadi approach of Ayatollah Javadi Amoli with the phenomenon of difference of recitations (Qira’at) and its effect on the more correct understanding of God’s will. In this research, the basis of interpretation of the author of the Tasnim commentary on the recitations (Qira’at) of Sab’ah and the massive reporting of the recitations (Qira’at) and the accuracy criteria of the recitations (Qira’at) are examined, and by studying examples of the criticism of the recitations (Qira’at) in the Tasnim commentary, it is clear that this Shiite commentator is not satisfied with the famous recitations (Qira’at) of Hafs from Asim and by examining the meanings As a result of the recitations (Qira’at) and matching them with correct interpretative criteria, he has criticized some of the interpretative opinions in this field

کلیدواژه‌ها [English]

  • Difference of Recitations (Qira’at)
  • Criticism of Recitations (Qira’at)
  • Interpretation of Tasnim
  • Recitation (Qira’t) Theory of Ayatollah Javadi Amoli

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین محمود، روح المعانی فی التفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
  3. ابن‌الاثیر، مجدالدین ابن‌محمد، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، بیروت: المکتبه العلمیه، 1399ق.
  4. ابن‌جزری، محمدابن‌محمد، النشر فی القرائات العشر، تصحیح شیخ على محمد الضباع، بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  5. ابن‌‌فارس رازی، احمد، معجم مقاییس‌اللغة، محقق: عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دارالفکر، 1399ق.
  6. ابن‌منظور، جمال‌الدین ابوالفضل، لسان العرب، نشر دار صادر، قم: بیروت، الادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
  7. أبوالسعود العمادی محمدبن محمدبن مصطفى (أبی السعود)، إرشاد العقل السلیم إلى مزایا الکتاب الکریم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  8. ابو شامه مقدسی دمشقی، ابوالقاسم، المرشدالوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز، بیروت: دار صادر، 1395ق.
  9. اسکندرلو، محمدجواد و رضوی اصیل، سیدمجتبی، «مبانی قرائی تفسیر»، مجله مطلعات قرائت تفسیر، سال هفتم، شماره 12، بهار و تابستان 1398، 1398ش.
  10. اندلسی، ابو حیان، تفسیر البحر المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422ق.
  11. بابایی، علی اکبر، عزیزی کیا، غلامعلی و مجتبی روحانی راد، زیر نظر محمود رجبی، روش‌‌‌‌شناسی تفسیر قرآن، چاپ هفتم، انتشارات سمت، تهران. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1396ش.
  12. بابایی، علی اکبر، قواعد تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394ش.
  13. بلاغی نجفی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیرالقرآن، قم: بنیاد بعثت، 1420ق.
  14. بَنَّاء، احمدابن‌محمد، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الاربعه عشر، لبنان: دارالکتب العلمیه، 1427ق.
  15. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج 1، قم: اسراء، بی‌تا.
  16. -------------، تفسیر تسنیم، ج 12، قم: اسراء، 1387 ش.
  17. -------------، تفسیر تسنیم، ج 14، قم: اسراء، 1387 ش.
  18. -------------، تفسیر تسنیم، ج 15، قم: اسراء، 1387ش.
  19. -------------، تفسیر تسنیم، ج 17، قم: اسراء، 1388ش.
  20. -------------، تفسیر تسنیم، ج 19، قم: اسراء، 1389ش.
  21. -------------، تفسیر تسنیم، ج 22، قم: اسراء، 1389ش.
  22. -------------، تفسیر تسنیم، ج 25، قم: اسراء، 1390ش.
  23. -------------، تفسیر تسنیم، ج 29، قم: اسراء، 1392ش.
  24. -------------، تفسیر تسنیم، ج 33، قم: اسراء، 1393ش.
  25. -------------، تفسیر تسنیم، ج 35، قم: اسراء، 1394ش.
  26. -------------، تفسیر تسنیم، ج 39، قم: اسراء، 1395ش.
  27. -------------، تفسیر تسنیم، ج 42، قم: اسراء، 1395ش.
  28. -------------، تفسیر تسنیم، ج 44، قم: اسراء، 1396ش.
  29. -------------، نزاهت قرآن از تحریف، اسراء، چاپ چهارم، قم: 1389ش.
  30. -------------، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء، چاپ چهارم، 1389ش.
  31.  خویی موسوی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، قم: دارالثقلین، چاپ سوم، 1418ق.
  32. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب‌القرآن، تحقیق: صفوان عدنان الداودی، دمشق: دارالقلم، 1412ق.
  33. رجبی، محمود، روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، 1396ش.
  34. رضایی اصفهانی، محمدعلی، منطق تفسیر قرآن، جامعه المصطفی العالمیه، قم: 1387ش.
  35. زرکشی، محمدبن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل، قاهره: احیاء الکتب العربیه، 1376ق.
  36. زرین کوب، عبدالحسین، نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیر کبیر، 1361ش.
  37. زمخشری، محمودبن عمر، «الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل»، بیروت: دارالکتاب العربی،‏ 1407ق.
  38. زقروق، محمودحمدی، الموسوعه القرآنیه المتخصصه، بیروت: دارالمعرفه، 1423ق.
  39. دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید، التیسیر فی قرائات السبع، محقق: اوتو تریزل، بیروت: دارالکتاب العربی، 1404ق.
  40. درویش، محیی الدین بن أحمد، إعراب القرآن وبیانه جلد پنجم، سوریه: دارالإرشاد للشئون الجامعیة، حمص، چاپ چهارم، 1415ق.
  41. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه پانزده جلدی، به‌‌‌‌کوشش جعفر شهیدی، تهران: نشر روزنه، 1373 ش.
  42. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الإتقان فی علوم القرآن، قاهره: چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، ۱۳۶۳ ش.
  43. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القران، مترجم: محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ یازدهم، 1378ش.
  44. طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک عروه‌الوثقی، مجلد 6، بیروت: دارإحیا تراث عربی، چاپ سوم، 1391ق.
  45. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن،‏ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  46. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، ‌جامع‌البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دارالمعرفه،‏ 1412ق.
  47. طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیرالقران، تصحیح: احمد حبیب عاملی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
  48. ‏فخر رازى، محمدبن عمر، مفاتیح الغیب‏ (تفسیر کبیر)، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، 1420ق.
  49. فضلی، عبدالهادی مقدمه‌ای بر تاریخ قرائات قرآن کریم، مترجم: سیدمحمدباقر حجتی، تهران: نشر اسوه، 1379ش.
  50. قسطلانی، احمدبن محمد «لطائف الاشارات لفنون القراءات»، مصحح: ابوالجود، خالدحسن، مصر: مکتبة اولاد الشیخ للتراث، 2014 م.
  51. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  52. مجاهد طباطبایی، سیدمحمد ابن‌علی مفاتیح الاصول، قم: موسسه آل البیتD لاحیا التراث، 1296ق.
  53. معرفت، محمدهادی، التمهیدفی علوم القرآن، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1386 ش.
مطالعات قرائت قرآن
دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 19، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 148-177

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 15 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 13 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار