رویکرد قرطبی در مواجهه با اختلاف قرائات در تفسیر الجامع لأحکام القرآن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن وحدیث،دانشگاه ایلام،(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری،رشته علوم قرآن وحدیث،دانشگاه ایلام

چکیده

قرائت علمی است که به تلفظ الفاظ قرآن کریم با همان کیفیت که از رسول خدا‌J نقل شده و یا تأیید فرموده است به‌گونه‌ای که از نص وحی الهی حکایت کند، می‌پردازد. این علم یکی از لوازم تفسیری مفسران قرآن کریم است. از جمله مفسران مسلمان که به‌طور گسترده به بیان قرائات و اختلافات آنها در آیات مختلف پرداخته محمد بن احمد قرطبی است که از دانشمندان اهل‌سنّت و دارای جایگاه علمی است. دستیابی به رویکرد قرطبی در مواجهه با اختلاف قرائات در تفسیر جامع لأحکام القرآن هدف اصلی این نوشتار است. اکنون این مسئله مطرح است که قرطبی در تفسیر جامع لأحکام البیان چه رویکردی در مواجهه با اختلاف قرائات دنبال می‌کند؟ پژوهش حاضر به‌منظور پاسخ به این سؤال با روش تحلیلی توصیفی به بررسی متن کتاب جامع لأحکام القرآن می‌پردازد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در این تفسیر به‌طور گسترده به بیان، نقد و بررسی اختلاف قرائات با معیارهایی مانند: معیار سیاق، مطابقت با مصاحف، مطابقت با قواعد و شعر عرب، معیار تفسیر و حکم آیه و معیار مطابقت با آیات دیگر پرداخته است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qurtubi’s Approach in Facing the Difference of Recitations (Qira’at) in Tafsir al-Jami’ li Ahkam al-Quran

نویسندگان [English]

  • Seyed mohamad reza Hoseininia 1
  • Mahdi Mahdi mahmoudi 2
1 Director of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Ilam University, and responsible of the scientific-research journal (educational teachings in the Quran and Hadith)
2 Ph.D. Candidate, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Ilam University;
چکیده [English]

Recitation (Qira’t) is a science that deals with the pronunciation of the words of the Holy Quran with the same quality that was narrated or confirmed by the Messenger of God (P) in such a way that it speaks of the text of divine revelation. This science is one of the interpretative tools of the commentators of the Holy Quran. Among the Muslim commentators who have widely expressed their recitations (Qira’at) and differences in various verses is Mohammad bin Ahmad Qurtubi, who is a Sunni scholar and has a scientific position. Achieving Qurtubi’s approach in facing the difference of recitations (Qira’at) in the comprehensive interpretation of the Quranic rules is the main goal of this article. Now, this issue is raised, what approach does Qurtubi follow in the mentioned book in facing the difference of recitations (Qira’at)? To answer this question, the present study examines the text of the book with a descriptive-analytical method. The findings of the current research show that in this commentary, he has extensively expressed, criticized and investigated the differences in recitations (Qira’at) with criteria such as the criterion of context, conformity with the Musahif, conformity with Arabic rules and poetry, the criterion of interpretation and ruling of the verse, and the criterion of conformity with other verses

کلیدواژه‌ها [English]

  • Difference of Recitations (Qira’at)
  • Qurtubi
  • al-Jami’ li Akham al-Quran
  • Preference of Different Recitations (Qira’at)
  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. ابن‌رشید فهری، محمد بن عمر، ملء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة الوجیهة الی الحرمین مکة و طیبة، تونس، الشرکة التونسیةّ للتوزیع، 1981ق.
  3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
  4. ابن‌‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدرر الکامنة فی أعیان المئة الثامنة، بیروت: دارالجیل، بی‌تا.
  5. أحمد بن محمد الدمیاطی، شهاب الدین البناء، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الاربعه عشر، محقق: أنس مهرة، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1427ق.
  6. اسماعیلی، داود، براتی، نسیبه، «تحلیل رویکرد فخر رازی در مواجهه با قرائات در تفسیر مفاتیح الغیب»، مجله پژوهش دینی، شماره 41، 1399ش.
  7. بابایی، علی اکبر، روش شناسی تفسیر قرآن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌‌‌ها، 1380ش.
  8. خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه إحیاء الآثار الامام الخوئی، بی‌تا.
  9. ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسرون، قاهره: مکتبه وهبه، بی‌تا.
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، (به تحقیق: صفوان عدنان داودی‌)، دمشق، دارالعلم، 1412ق.
  11. زرکشی، ابوعبدالله بدرالدین، البرهان فی علوم القرآن، محقق: محمد أبوالفضل إبراهیم، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة عیسى البابى الحلبی وشرکائه، 1376ق.
  12. سیوطی، جلال الدین، طبقات المفسرین العشرین، محقق: علی محمد عمر، قاهره: مکتبه وهبه، 1396ش.
  13. شیرینی، راضیه، «اختلاف قرائات در تفسیر اطیب البیان»، مجله مطالعات قرائت قرآن، شماره 13، 1398ش.
  14. فاکر میبدی، محمد، «اختلاف قرائات و نقش آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبایی»، مجله قرآن شناخت، شماره 8، 1390ش.
  15. فضلی، عبدالهادی، مقدمه‌‌‌‌ای بر تاریخ قرائات قرآن کریم، ترجمه: سید محمد باقر حجتی، قم: انتشارات اسوه، چاپ چهارم، 1378ش.
  16. قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1386ش.
  17. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1364ش.
  18. محمد بن علی بن أحمد، شمس الدین الداوودی المالکی، طبقات المفسرین، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
  19. المراکشی، ابی عبداهلل محمد بن محمد، الذیل و التکملة لکتاب الموصول و الصله، تحقیق احسان عباس، تونس، دارالغرب االسالمی، 1973م.
  20. مشهور بن حسن آل سلمان، أبو عبیدة، الإمام القرطبی شیخ أئمة التفسیر، دمشق، دارالقلم للطباعه و النشر و التوزیع، 1413ق.
  21. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، قم: موسسه فرهنگی تمهید، چاپ هفتم، 1380ش.
  22. مودب، سید رضا، خوشنویس، علی، «بررسی چیستی و جایگاه مبانی زبانی ـ ادبی در اختیار قرآئات در تفسیر مجمع البیان»، مجله پژوهش‌‌‌‌های ادبی- قرآنی، شماره2، 1397ش.

 

دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 19، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 178-209
  • تاریخ دریافت: 27 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 15 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1401