بررسی تطبیقی دیدگاه آیت‌الله معرفت و عبدالعظیم زرقانی در مبانی تاریخی دانش قرائت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح چهار،علوم و فنون قرائات،جامعه المصطفی،قم،ایران

2 استادیار گروه علوم وفنون قرائات،جامعه المصطفی العالمیه،قم،ایران

3 استادیار گروه تفسیر ،جامعه المصطفی العالمیه ،قم،ایران

چکیده

دانش قرائت از مباحث مهم علوم قرآنی است که از نزول قرآن تاکنون برای علماء و دانشمندان شیعه و اهل‌سنّت مورد توجه قرار گرفته است. بحث از دانش قرائات ابعاد متعددی را دارد. یکی از ‌مهم‌ترین این ابعاد، بررسی مبانی تاریخی دانش قرائات از دیدگاه دانشمندان فریقین می‌باشد. مقاله حاضر به بررسی دیدگاه دانشمند بزرگ شیعه آیت‌الله علامه معرفت و دانشمند معروف اهل تسنن عبد العظیم زُرقانی در حوزه ی مبانی تاریخی دانش قرائت می‌پردازد. نتائج مهمی که در اثر بررسی دیدگاه دو دانشمند فوق حاصل شد عبارت‌اند از: آیت‌الله علّامه معرفت غیر از روایت حفص از قرائت عاصم هیچ قرائت دیگر را متواتر ندانسته و برای آن حجیت قائل نیستند. عبدالعظیم زُرقانی قرائت هفت‌گانه را متواتر و حجت می‌داند. در دیدگاه آیت‌الله علامه معرفت جمع و تألیف قرآن به‌شکل کنونى، در یک زمان صورت نگرفته، بلکه به مرور زمان و به‌دست افراد و گروه‌هاى مختلف انجام گرفته است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان حیات پیامبر اکرمJ و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقیفى است و باید آن را تعبّدا پذیرفت و به همان ترتیب سوره‌اى را تلاوت کرد. ثبت آیات در سوره‌ها، چه با نظم طبیعى یا نظم دستورى، توقیفى است و با نظارت و دستور خود پیغمبر اکرمJ انجام گرفته است و باید از آن نظم پیروى نمود. امّا در نظر زُرقانی جمع‌آورى قرآن در سه مرحله دوران پیامبر‌J، دوران ابوبکر و دوران عثمان بود. ‌مهم‌ترین عامل پیدایش قرائات از نظر آیت‌الله علامه معرفت اجتهاد صحابه و قراء است. اختلاف قرائات از نظر ایشان مستند به وحی نمی‌باشد. اما از دیدگاه رزقانی قرائات سبعه از طرف خداوند متعال بر پیامبر اکرمJ نازل شده است. بر همین اساس تفسیر این دو عالم دینی از روایت سبعه احرف متفاوت می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Ayatollah Ma’rifat and Abdul Azim Zurqani’s Views on the Historical Foundations of the Science of Recitation (Qira’t)

نویسندگان [English]

  • jannat hussain shah 1
  • Mohammad Amini Tehrani 2
  • abbas elahi 3
1 Student of Level 4, Recitation Sciences and Arts of Al-Mustafa International University, Qom, Iran; (Corresponding Author);
2 Assistant Professor of the Department of Recitation Sciences and Arts of Al-Mustafa International University;
3 Assistant Professor, Al-Mustafa International University,qom،iran:
چکیده [English]

The science of recitation (Qira’t) is one of the important subjects of Quranic sciences, which has been the focus by Shia and Sunni scholars since the revelation of the Quran. The discussion of recitation (Qira’t) science has many dimensions. One of the most important of these dimensions is the investigation of the historical foundations of recitation (Qira’t) science from the perspective of scholars of Two Major Islamic Sects. The present article examines the views of the great Shia scholar Ayatollah Allamah Ma’rifat and the famous Sunni scholar Abd al-Azim Zurqani in the field of the historical foundations of recitation (Qira’t) science. The important results obtained by examining the views of the above two scholars are: Ayatollah Allamah Ma’rifat did not consider any recitation (Qira’t) of Hafr’s narration from Asim recitation to be a more massive report, and does not consider it authentic. Abdul Azim Zurqani considers the seven recitations to be a massive report and valid. In Ayatollah Allamah Ma’rifat’s view, the collection and compilation of the Quran in its current form did not take place at one time but was done over time by different people and groups. The order, setting and number of verses in each surah during the lifetime of the Holy Prophet are done by the order of the Holy Prophet and it should be accepted as worship and reciting a surah in the same way. The recording of the verses in the surahs, whether by natural order or order-based, is restricted and by the supervision and order of the Holy Prophet, it has been done and it should be followed. However, according to Zurqani, the collection of the Quran was in three stages: the era of the Prophet, the era of Abu Bakr, and the era of Uthman. According to Ayatollah Allamah Ma’rifat, the most important factor in the creation of the science of recitation (Qira’t) is the ijtihad of the companions and the reciters. According to him, the difference in recitations (Qira’at) is not based on revelation. But from Ruzqani’s point of view, the seven recitations from the Almighty God on the Holy Prophet have been revealed Based on this, the interpretation of these two religious scholars is different from the narration of Seven Letters

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Foundations of the Science of Recitation (Qira’t)
  • Comparative study
  • Ma’rifat
  • Ruzqani
  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. ابن بابویه (شیخ صدوق)، ابوجعفر محمدبن علی، الاعتقادات، قم: پیام امام هادی8، 1391.
  3. ابن فارس بن زکریا، ابوالحسین، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب اعلام اسلامی، چاپ اوّل، 1404ق.
  4. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
  5. اصفهانی، حسین بن محمد راغب، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت- دمشق: دارالعلم- الدارالشامیه، 1412ق.
  6. البلاغی، محمدجواد بن حسن، آلاءالرحمن فی تفسیر القرآن، تهران: بعثت، ۱۴۲۰ق.
  7. بخارى، ابوعبدالله محمدبن اسماعیل، صحیح بخاری، تحقیق: محمد زهیربن ناصر، بی‌جا: دار طوق النجاه، 1422ق.
  8. بهایی عاملی، محمدبن حسن بن عبدالصمد، الوجیزه فی دریه، قم: منشورات المکتبه الاسلامیه الکبری، 1396ق.
  9. جزری، محمدبن محمد، النشر فی قرائات العشر، بیروت(لبنان): دارالکتب العلمیه، چاپ اول، سال833ق.
  10. حلی، جمال‌الدین ابو منصور حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق.
  11. خدایی اصفهانی، اکرم، اهمیت قرائت عاصم به روایت حفص‏، تهران: رایزن، چاپ اول، 1378ش.
  12. خرمشاهی، بها الدین، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، چاپ اول، 1376ش.
  13. خوئی، ابو القاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی، 1413ق.
  14. رازی، فخرالدین محمدبن عمر، المحصول فی علم اصول الفقه، بیروت: المکتبه العصریه، چاپ دوم،1420ق.
  15. رضایی اصفهانی، محمدعلی،درسنامه مبانى و قواعد تفسیر، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ دوم، 1397ش.
  16. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فى علوم القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1362ق.
  17. زرکشی، بدرالدین محمدبن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، محققان: یوسف عبدالرحمن مرعشلی، جمال حمدی ذهبی و ابراهیم عبدالله کردی، بیروت: دارالمعرفه، چاپ دوم، 1415ق.
  18. سجستانى، ابو بکر بن ابی داود، المصاحف، قاهره(مصر): الفاروق الحدیثه، 1423ق.
  19. سیوطی، جلال الدین، ترجمه الاتقان فى علوم القرآن، ترجمه: مهدى حائرى قزوینى، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم، 1380ش.
  20. طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مترجم: صاحبی، عبدالعلی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ ششم، 1386ش.
  21. طبرسی، فضل بن حسن، مقدمه مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: ابوالحسن شعرانی، تهران: کتاب فروش اسلامیه، بی تا.
  22. عاملی، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، شرح بدایه فی علم درایه، تحقیق: سید محمدرضا حسینی جلالی، قم: منشورات فیروزآبادی، 1414ق.
  23. علوی مهر، حسین، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، قم: اسوه، چاپ دوم، 1381ش.
  24. فَراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم،1410ق.
  25. فیومی، احمدبن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دارالرضی، بی‌تا.
  26. کلینى، محمدبن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
  27. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، ترجمه: ابومحمد وکیلی، تحت عنوان: آموزش علوم قرآن، بی‌جا:سازمان تبلیغات اسلامى، بی‌نا.
  28. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1388ش.
  29. معرفت، محمدهادی، تاریخ قرآن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، 1382ش.
  30. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم(یاران): مؤسسه فرهنگی«تمهید»، چاپ یازدهم، 1389ش.

 

دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 19، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 258-288
  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 21 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 13 دی 1401