قرائات و حجیت آن از منظر ابوجعفر طبری و امین‌الاسلام طبرسی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن،جامعه المصطفی العالمیه،قم،ایران

2 دانش آموخته سطح چهار رشته علوم وفنون قرائات،جامعه المصطفی العالمیه،قم،ایران

3 استادیار، گروه علوم و فنون قرائت، مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران؛

چکیده

مسالۀ اثرپذیری تفسیر از قرائات مختلف قرآن کریم از بحوث مهم در حوزه تفسیر و علوم قرآن بشمار می‌رود. مفسران قرآنی و علمای اسلامی با توجه به ادله و مبانی خاص خود در این موضوع، به تبیین تأثیر قرائات گوناگون بر تفسیر قرآن کریم پرداخته‌اند و شواهد زیادی از تأثیر قرائات مختلف در فهم و درک معانی آیات را در مطالعات قرآنی و تفاسیر ذکر کرده‌اند. موضوع این تحقیق بررسی قرائات در دو تفسیر ‌جامع‌البیان طبری و مجمع‌البیان طبرسی است. هدف این تحقیق مقایسه و بررسی تطبیقی مبانی قرائات از جنبه‌های گونه‌گون قرآن کریم میان دو مفسر و دانشمند بزرگ اسلامی «طبرسی» و «طبری» در استفاده از قرائات مختلفه می‌باشد که پژوهشگر سعی کرده ضمن انجام بررسی دقیق بین افکار و نوشته‌های این دو عالم بزرگ اسلامی به این نتیجه دست یابد که میزان تأثیرپذیری تفسیر از قرائات تا چه حد بوده و ایشان از چه مبانی برخوردار بوده و به چه دلایلی در این موضوع به استدلال پرداخته‌اند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی و تحلیلی بوده و با استفاده از منابع مکتوب قرآنی و تفاسیر و به‌صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. هر دو مفسر هم به قرائات شاذ توجه کرده‌اند و هم متواتر. در عین حال طبرسی تحت تأثیر روایات اهل‌سنّت بوده و طبری نیز به روایات اهل‌بیتD و هم به روایات شیعه توجه کرده است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recitations (Qira’at) and Its Authenticity from the Perspective of Abu Jafar Tabari and Amin al-Islam Tabarsi

نویسندگان [English]

  • Mohammadhossin Mohamadi 1
  • Mohammad Yahya Akhlaqi 2
  • Mohammad Amini Tehrani 3
1 Assistant Professor, Department of Qur'anic Sciences, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 al mostafa-qorak&hadith-grup qeraat
3 Assistant Professor of the Department of Recitation Sciences and Arts of Al-Mustafa International University;
چکیده [English]

The issue of the effectiveness of interpretation of different recitations (Qira’at) of the Holy Quran is considered important research in the field of interpretation and science of the Quran. Quranic commentators and Islamic scholars have explained the effect of various recitations (Qira’at) on the interpretation of the Holy Quran according to their evidence and foundations in this matter, and they have mentioned many pieces of evidence of the effect of various recitations (Qira’at) in understanding the meanings of the verses in Quranic studies and interpretations. The subject of this research is the examination of the recitations (Qira’at) in two commentaries of Jame al-Bayan of al-Tabari and Majma’ al-Bayan of al-Tabarsi. The purpose of this research is to compare and investigate the basics of recitations (Qira’at) from various aspects of the Holy Quran between two great Islamic commentators and scholars “Tabarsi” and “Tabari” in the use of different recitations (Qira’at), which the researcher tried to do while conducting a detailed examination of the thoughts and writings of these two great scholars. Islamic scholars should conclude to what extent the effectiveness of the interpretation of recitations (Qira’at) and what foundations they have and for what reasons they argue in this matter. The research method in this article is descriptive and analytical, and it has been investigated using Quranic written sources and interpretations and comparatively. Both commentators have paid attention to the recitations (Qira’at) of Shaz and Mutawatir. At the same time, Tabari was influenced by Ahl al-Sunnah traditions and Tabarsi was influenced by Ahl al-Bayt traditions and he has paid attention to Shia traditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Recitations (Qira’at) of Seven Reciters
  • Basics
  • Al-Tabari’s Jame’ Al-Bayan
  • Al-Tabarsi’s Mama’ Al-Bayan
  • Exegesis

مراجع

  1. ابن‌الجزری، شمس‌الدین ابوالخیر، محمدبن محدبن یوسف، النشر فی القرائات العشر، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1418ق.
  2. ابن‌منظور، محمدبن مکرم بن علی، ابولفضل، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
  3. ابوالحسن القشیری النیسابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل، صحیح مسلم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 2010م.
  4. ابوحیان، محمدبن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دارالفکر، چاپ اول،‏1420ق.
  5. اصفهانى راغب، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالعلم الدار الشامیه، چاپ اول، 1412ق.
  6. افندی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: انتشارات کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق.
  7. امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، دارالتعارف، بیروت، چاپ اول، ۱۳۰۴ق.
  8. آل اسماعیل، نبیل بن محمد ابراهیم، علم القرائات، مکتبة التوبة، المملکة العربیة السعودیة، 1419ق.
  9. البخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، دارطوق النجاة، چاپ اول، 1422ق.
  10. بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، تاریخ بیهق، تحقیق: احمد بهمنیار، تهران: فروغی، بی‌تا.
  11. پاکتچی، احمد، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.
  12. الجزرى، ابو الخیر محمدبن محمدبن، النشر فی القراءات العشر بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
  13. خطیب بغدادی، احمدبن علی (نویسنده)، عطا، مصطفی عبدالقادر (دراسة و تحقیق)، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1417ق.
  14. خوانساری، میرزا محمدباقر، روضات الجنات، بیروت: انتشارات دارالاسلامیه، 1411 هـ.ق.
  15. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
  16. ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، قاهره: دارالکتب الحدیثیه، الطبعه الثانیه، 1396ق.
  17. زرقانی، عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1427ق.
  18. زرکلى، خیرالدین، الاعلام زرکلى، عنوان‌ دیگر قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت: دار العلم للملایین، بی‌تا.
  19. ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ، ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ اﺷﻌﺚ، ﺳﻨﻦاﺑﻰ داود، ﺑﯿﺮوت: داراﻟﻔﻜﺮ.
  20. شاکر، محمدکاظم، مبانی و روش های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول، 1382ش.
  21. شهابى، على اکبر، احوال و آثار محمدبن جریر طبرى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ش.
  22. ﺻﺪوق، ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﻰ، اﻟﺨﺼﺎل، ﺑﯿﺮوت: ﻣﺆﺳﺴﺔ اﻻﻋﻠﻤﻰ ﻟﻠﻤﻄﺒﻮﻋﺎت، ﭼﺎپ اول، ١٤١٠ق.
  23. طباطبایی، سیدمحمدحسین، قرآن در اسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1353ش.
  24. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: جامعه مدرسین قم، 1417ق.
  25. طبرسى، فضل بن حسن، ‏‏مجمع البیان، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  26. الطبری، أبو جعفر محمدبن جریر، تاریخ الأمم والملوک تاریخ الطبری، بیت الأفکار الدولیة، بی‌‌جا، 2009م.
  27. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوی، چاپ سوم، 1375.
  28. طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مؤسسة النشر الاسلامی، 1413ق.
  29. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410ق.
  30. ﻓﻀﻠﻰ، ﻋﺒﺪالهادی، القرائات القرآنیه، ﺑﯿﺮوت: داراﻟﻘﻠﻢ، ﭼﺎپ دوم.
  31. قاضی، نورالله بن شریف الدین شوشتری، مجالس المؤمنین، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۷۷.
  32. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.
  33. لطایفی، سیدمحمد، بررسی قرائات به لحاظ دارا بودن تواتر، حسنا، فصلنامه تخصصی تفسیر علوم قرآن و حدیث، سال سوم، شماره 9، تابستان و پاییز 1390ش.
  34. مازندرانی، ملاصالح، شرح اصول الکافی، بیروت: شبکة الفکر، چاپ دوم، 1429ق.
  35. ﻣﺠﻠﺴﻰ، ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ، ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار، ﭼﺎپ دوم، ﺑﯿﺮوت: ﻣﺆﺳﺴﺔ اﻟﻮﻓﺎء.
  36. مستوفی قزوینی، حمدالله، نزهة القلوب، تهران: اساطیر، 1389ش.
  37. معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة، 1418ق.
  38. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید، چاپ چهارم،1381ش.
  39. مؤدب، رضا، نزول قرآن و رویای هفت حرف، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، 1378 ش.
  40. میرمحمودی، سیدهادی، مؤدب، سیدرضا، مبانی تفسیر قرآن از دیدگاه مفسران شیعه، دوفصلنامه تفسیرپژوهی، سال دوم، ش4، زمستان 1394ش.
  41. ﻧﺴﺎﺋﻰ، اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺷﻌﯿﺐ، ﺳﻨﻦ اﻟﻨﺴﺎﺋﻰ، ﭼﺎپ اول، ﺑﯿﺮوت: داراﻟﻔﻜﺮ، بی‌تا.
  42. یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (نویسنده)، آیتی، عبدالمحمد (مترجم)، معجم الادباء، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سروش، 1381ش.
  43. یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب، البلدان، برید، مدینه، 1890م.
  44. https://www. almaany. Com/پایگاه اطلاع رسانی معانی عربی و فارسی
  45. پایگاه دانشنامه حوزوی ویکی فقه، واژه تفسیر wikifeqh. ir

 

مطالعات قرائت قرآن
دوره 10، شماره 19 - شماره پیاپی 19
دوفصل‌نامه علمی مطالعات قرائت قرآن، سال دهم، شماره 19، پاییز و زمستان 1401
اسفند 1401
صفحه 289-311

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 21 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 13 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار