جایگاه و کارکرد اختلاف قراءات در تفسیر خسروی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، مرکز آموزش عالی اقلید، اقلید، ایران

2 دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران‌‌‌ (نویسنده مسئول)

چکیده

     علم قرائت یکی از مهمترین مبانی تفسیر قرآن‌‌کریم در تبیین و فهم مراد خداوند است و نقش بسیار مهمی در برداشت‌‌های تفسیری دارد. مفسران معاصر شیعه، با توجه به نظریۀ ‌آیت‌الله معرفت، قرائت حفص از عاصم را مطابق قرائت الناس می‌‌دانند که شفاهی و نسل به نسل انتقال یافته تا به ما رسیده است؛ در نتیجه بیشتر مفسران معاصر تنها به ترجیح قرائت مشهور اکتفا کرده‌‌اند؛ اما در این میان، تعداد‌اندکی از تفاسیر پایبند به قرائت مشهور نبوده و گویا نظریۀ انطباق قرائت حفص از عاصم بر قرائت عامه‌‌ای که از صدر اسلام تاکنون نقل شده است، نپذیرفته‌‌اند؛ بنابراین قرائت غیر مشهور را در برخی موارد ترجیح داده‌‌اند. از جمله این تفاسیر، تفسیر خسروی می‌باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این مهم در این تفسیر پرداخته است. نتایج پژوهش بیانگر این است که جایگاه قراءات نزد خسروانی در سه محورِ فراوانی، خاستگاه و مصادر و در بخش کارکرد قراءات در سه بخش گسترش، تبیین و رفع ابهام از معنای آیه قابل ارزیابی است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position and Function of Recitation Variants in Khosrowi's Interpretation

نویسندگان [English]

  • elham zarinkolah, 1
  • ameneh omidi 2
1 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Eghlid Higher Education Center, Eghlid, Iran;
2 Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

The science of recitation stands as one of the crucial foundations in interpreting the Noble Quran, playing a vital role in elucidating and comprehending the intentions of the Divine. Contemporary Shiite exegetes, considering Ayatollah Ma’refat's theory, regard the recitation of Hafs from Asim as congruent with the recitation of the masses that has been orally transmitted through generations. Consequently, most contemporary exegetes have confined themselves solely to the prevalent recitation. However, a few interpretations have not adhered strictly to the widely known recitation and seem to reject the theory of conformity between Hafs from Asim's recitation and the generally transmitted recitation since the advent of Islam. Hence, these interpretations prefer non-prevalent recitations in certain instances. Among these interpretations, Khosrowi's interpretation stands out. This present study employs a descriptive-analytical method to investigate this matter within Khosrowi's interpretation. The research findings indicate that the place of recitations in Khosrowi's interpretation, regarding frequency, origins, sources, and the functional aspects of recitations concerning expansion, clarification, and resolution of ambiguity in the meaning of verses, is subject to evaluation

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Recitations
  • Hafs
  • Khosrowi
  • Khosrowi's Interpretation
  • Function of Recitations
  • Position of Recitation
  1. ابن‌ابی مریم، نصر بن علی، الموضح فی وجوه القراءات و عللها، تحقیق: دکتر عمر حمدان الکبیسی، مکه: منشورات ام القری، 1414ق.
  2. ابن‌اثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، چاپ اول، دمشق، دار الفکر، 1383ق.
  3. ابن‌جزری، محمد بن محمد، منجد المقرئین و مرشد الطالبین، قاهرة: مکتبة القدسی، 1305ق.
  4. ابن‌جزری، محمد بن محمد، النشر فی القراءات العشر، تحقیق: علی محمد الضباع، بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‌‌تا.
  5. ابن‌درید، محمدبن حسن،‌ جمهره اللغه، بیروت: دارالعلم للملایین، 1988)،
  6. ابن‌قیم الجوزیة، محمد بن ابی‌بکر، زاد المعادفی هدی خیر العباد، چاپ هفتم، بیروت: موسسة الرساله، 1405ق.
  7. ابن‌مجاهد، احمدبن موسی بن عباس،‌ السبعه فی القراءات، قاهره: المعارف، 1410ق.
  8. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، چاپ چهارم، بیروت: دار الصادر، 2005م.
  9. ابن‌مهران، ابوبکر احمد بن الحسین، المبسوط فی القراءات العشر، تحقیق سبیع حمزه حاکمی، چاپ دوم، بیروت: دارالقبلة للثقافة الاسلامیة، 1408ق.
  10. ابوسعود عمادی، ارشادالعقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم، تحقیق عبدالقادر احمد عطاء، ریاض: مکتبه الریاض الحدیثه، 1971م.
  11. اسعدی، محمد و همکاران،‌ آسیب‌‌شناسی جریان‌‌های تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392ش.
  12. اصفهانی، سیده نصرت امین،‌ مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان، 1361ش.
  13. اهوازی، ابوالحسن بن علی، الوجیز، بیروت: دارالغرب الاسلامی، 2002م.
  14. ایازی، سید محمدعلی، شناخت نامه تفاسیر، تهران: نشر علم، 1393ش.
  15. الباز، محمدبن عباس،‌ مباحث فی علم القراءات، القاهره: دارالکلمه، 1425ق.
  16. بقاعی، ابراهیم بن عمر بن حسن،‌ الضوابط و الاشارات، بیروت: دار الفکر، 1423ق.
  17. جبرئیلی جلودار، عبدالله. حیدری، فرحت عباس. کریمی، عباس. (1401). بررسی قواعد رسم المصحف و موارد اختلافی آن. مطالعات قرائت قرآن, 10(19), 312-345. doi: 10.22034/qer.2023.7599
  18. حجتی، سیدمحمدباقر،‌ مقدمه‌‌ای بر تاریخ قراءات قرآن کریم، تهران: انتشارات اسوه، 1386ش.
  19. خسروانی، علیرضا، تفسیر خسروی، تهران: انتشارات اسلامیه، 1390ش.
  20. خطیب، عبداللطیف،‌ معجم القراءات، دمشق: دار سعدالدین، 1422ق.
  21. دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید، التیسیر فی قراءات السبع، تصحیح اوتوپرتسل، تهران: کتابفروشی جعفری تبریزی، 1362ش.
  22. دجوی، قاسم احمد، قلائد الفکر فی توجیه القراءات العشر، چاپ سوم، مکة: مکتبة محمد علی صبیح و فرزندانش، بی‌‌تا.
  23. دمیاطی، شهاب الدین، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الاربعة عشر، بیروت: عالم الکتب، 1407ق.
  24. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم، 1412ق.
  25. رجبی، محمود،‌ روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1383ش.
  26. زبیدی، مرتضی،‌ تاج العروس، بیروت: دار الهدایة، 1385ق.
  27. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، مترجم: محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385ش.
  28. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله،‌ البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار العلم للملایین، 1410ق.
  29. زقروق، محمود حمدی، الموسوعه القرآنیه المتخصصه، القاهره: وزاره الاوقاف، 1423ق.‌
  30. سبزواری، محمود عادل،‌ لغتنامۀ قرآن‌‌کریم، تهران: نشر ثالث، 1383ش.
  31. سیوطی‌‌: لال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، مترجم: سید مهدی حائری قزوینی، تهران: امیرکبیر، 1380ش.
  32. صبحی صالح، مباحث فی علوم القرآن، قم: منشورات الرضی، 1372ش.
  33. عاملی، ابراهیم،‌ تفسیر عاملی، تهران: انتشارات صدوق، 1360ش.
  34. عسکری، سیدمرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرستین، تهران: مجمع العلمی الاسلامی، 1416ق.
  35. مرتضوی، سید ابراهیم. طیب حسینی، سید محمود. (1398). دیدگاه زمخشری در مورد قرائات. مطالعات قرائت قرآن, 7(12), 27-54. doi: 10.22034/qer.2019.2711.
  36. مکی بن ابی‌طالب، محمد، الکشف عن وجوه القراءات السبع و عللها و حججها، تحقیق دکتر محی الدین رمضان، چاپ سوم، بیروت: موسسه الرساله، 1404ق.
  37. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مواهب الرحمان، بیروت: موسسه اهل بیتb، 1409ق.