تحلیل تحول دیدگاه دانشمندان شیعه در تواتر قرائات

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی ،بخش علوم قرآن وفقه دانشگاه شیراز، ایران،

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی ،بخش علوم قرآن وفقه دانشگاه شیراز، ایران ؛ (دانشکده الهیات و معارف اسلامی ،بخش علوم قرآن وفقه دانشگاه شیراز، ایران).«نویسندۀ مسئول»؛

چکیده

پس از پدیدآمدن اختلاف قرائات و محدودسازی آنها به قرائات سبعه و عشره در قرن چهارم هجری، علمای شیعه در طی‌ سال‌ها رویکردهای متفاوتی در برخورد با تواتر قرائات از خود نشان دادند‌. برخی علمای معاصر معتقدند از ابتدای نزول قرآن تا کنون، شیعیان در زمینۀ اختلاف قرائات متفق‌القول بوده‌اند؛ اما با بررسی دقیق‌‌‌‌تر منابع مشاهده می‌شود که نه‌تنها چنین نبوده، بلکه نظرات دانشمندان شیعه در چهارده قرن گذشته در باب تواتر قرائات قرآن، تغییراتی داشته است‌. برخی به انکار تواتر قرائات پرداخته و برخی به‌صراحت آنها را متواتر دانسته‌اند‌. در این پژوهش تلاش شده با روش توصیفی- تحلیلی ضمن استخراج نظرات اندیشمندان معروف شیعه، از میان آثار باقی‌مانده از آنها، به بیان تفاوت رویکرد ایشان در مقابله با مسأله تواتر قرائات در طی‌ سال‌ها و مقایسۀ این دیدگاه‌ها پرداخته و سیر تحول تاریخی آراء ایشان در باب تواتر تشریح شود‌. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد دیدگاه اندیشمندان در حوزۀ تواتر قرائات متفاوت است‌. در قرن اول تا پنجم مسأله جواز قرائات معروف مطرح بوده و از قرن ششم بحث تواتر قرائات مطرح شده و از قرن 11 به بعد رأی اندیشمندان شیعه انکار تواتر قرائات است‌.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Evolution of Shiite Scholars’ Views on the Continuity of Quranic Recitations (Qira’at)

نویسندگان [English]

  • zahra ghasemnejad 1
  • Sareh Tanafard 2
1 Associate Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Department of Quran and Jurisprudence, Shiraz University, Iran, "
2 **. Ph.D. Candidate inQuran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Department of Quran and Jurisprudence, Shiraz University, Iran
چکیده [English]

After the emergence of variations in Quranic recitations (Qira’at) and their restriction to the Seven and Ten Recitations (Qira’at) in the fourth century AH, Shiite scholars have demonstrated different approaches to deal with the massive reporting of Recitations (Qira’at) over the years. Some contemporary scholars believe that Shia Muslims have unanimously agreed on Quranic Recitations (Qira’at) from the beginning of the Quran’s revelation to the present day. However, a closer examination of sources reveals not only the absence of such unanimity but also significant changes in the views of Shiite scholars on the massive reporting of Quranic recitations (Qira’at) over the past fourteen centuries. Some have denied the massive reporting of Quranic recitations (Qira’at), while others have explicitly considered them massive reports. In this research, we have attempted to extract the opinions of renowned Shiite scholars from their remaining works and clarify the differences in their approaches to the issue of the massive reporting of the Quranic recitations (Qira’at) over the years. We have also analyzed and compared these viewpoints to illustrate the historical evolution of their views on this topic. The results of this study indicate that the perspectives of Shiite scholars regarding the massive reporting of Quranic recitations (Qira’at) vary. In the first to fifth centuries, the permissibility of famous recitations (Qira’at) was discussed, and from the sixth century onwards, the issue of the massive reporting of Quranic Recitations (Qira’at) was raised. From the 11th century onwards, Shiite scholars began to deny the massive reporting of Quranic recitations (Qira’at).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Differences in Quranic Recitations (Qira’at)
  • Shiite Scholars
  • Massive Reporting of Quranic Recitations (Qira’at)
  • Unity of Revelation
  • Seven Recitations (Qira’at)
  1. آشتیانی، محمدحسن بن جعفر، بحرالفوائد فی شرح الفرائد،بی‌جا، بی‌نا، 1430ق‌.
  2. اراکی، محمدعلی، کتاب الصلوة،‌ قم: مکتب آیة‌الله العظمی الشیخ محمدعلی الاراکی، 1421ق‌.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی، الخصال،‌ قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق‌.
  4. ابن‌جزری، النشر فی القرائات العشر، تحقیق: علی محمد الضباع،‌ بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا‌.
  5. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر، تحقیق: عبدالله بن ضیف‌الله رحیلی، ریاض، بی‌نا، 1985م‌.
  6. بحرانی، یوسف بن احمد، حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره،‌ قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، بی‌تا‌.
  7. بلاغی، محمد جواد،آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن،‌ قم: موسسة البعثة، 1419ق‌.
  8. پارچه‌باف دولتی، کریم، «انتخاب قرائات از دیدگاه امین الاسلام طبرسی»، ‌قرائت‌پژوهی، دورۀ 1، شمارۀ 1، سال 1392ش‌.
  9. جوادی آملی، عبدالله، نزاهت قرآن از تحریف،‌ قم: اسراء، 1382ش‌.
  • حسین شاه و همکاران، جنت و دیگران، بررسی تطبیقی دیدگاه آیت الله معرفت و عبدالعظیم زرقانی در مبانی تاریخ دانش قراءات، نشریه مطالعات قرائت، سال دهم، شماره 19، 1401ش.
  • حرعاملی، محمد بن حسن‌‌‌، وسائل الشیعه، لبنان: دار احیاء التراث العربی، 1389ق‌.
  • حسن زاده آملی، حسن، قرآن هرگز تحریف نشده، عبدالعلى محمدى شاهرودى،‌ قم: انتشارات قیام، 1371ش‌.
  • حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء،‌ قم: موسسة آل البیت‌b لإحیاء التراث، 1414ق‌.
  • حلی، حسن بن یوسف، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق‌.
  • خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم: دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، 1390ش‌.
  • خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات،‌ قم: اسماعیلیان، 1390ش‌.
  • خوئی، سید ابوالقاسم، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن،‌ تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382ش‌.
  • زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ترجمه: محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385ش‌.
  • ساکی، نانسی، شاکر، محمدکاظم، «تواتر قرآن و چالش‌های پیش رو»، سراج منیر، دورۀ 5، شمارۀ 17، سال 1393ش‌.
  • سلطانی رنانی، محمد، «دیدگاه شیخ طوسی در مورد قرائات قرآن»، مطالعات قرائت قرآن، دورۀ 7، شمارۀ 12، سال 1398‌.
  • سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، بی‌جا، منشورات الشریف رضی، بی‌تا‌.
  • شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان، المسائل السرویه، بیروت: ‌دارالمفید للطباعة والنشر والتوزیع، 1414ق‌.
  • طباطبائی، محمدحسین، قرآن در اسلام،‌ تهران: ‌دارالکتب الاسلامیه، 1394ش‌.
  • طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، عروة الوثقى،‌ قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1417ق‌.
  • طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محمد بیستونی،‌ قم: بیان جوان، 1390ش‌.
  • طوسی، محمد بن حسن، تفسیر التبیان،‌ قم: موسسه النشر الاسلامی، 1413ق‌.
  • عاملی، زین‌الدین بن علی، المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة‌،‌ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه، 1420ق‌.
  • عاملی، محمد بن مکی، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعه،‌ قم: مؤسسه آل البیتb، 1419ق‌.
  • فاکرمیبدی، محمد، «اختلاف قرائات و نقش آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبائی»، قرآن‌شناخت، دورۀ 4، شمارۀ 2، سال 1390ش‌.
  • فضلی، عبدالهادی، القرائات القرآنیه،‌ قم: ‌دارالقلم، 1405ق‌.
  • فضلی، عبدالهادی، القرائات القرآنیة تاریخ و تعریف، بیروت: مرکز الغدیر و الدراسات و النشر و توزیع، 1413ق‌.
  • فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، الوافی، قم: عطر عترت، بی‌تا‌.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی،‌ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1363ش‌.
  • گراوند، نجیمه و دیگران، «دیدگاه شیخ امین الاسلام طبرسی در مورد قرائات»، مطالعات قرائت قرآن، دورۀ 7، شمارۀ 12، سال 1398ش‌.
  • محمدی و همکاران، محمد حسین و دیگران، قراءات و حجیت آن از منظر ابوجعفر طبری و امین الاسلام طبرسی، نشریه مطالعات قرائت، سال دهم، شماره 19، 1401ش.

 

  • معرفت، محمدهادی، تاریخ قرآن،‌ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاه‌ها (سمت)، 1382ش‌.
  • معرفت، محمدهادی، تلخیص التمهید،‌ قم: موسسة النشر الاسلامی، 1436ق‌.
  • میرمحمدی زرندی، ابوالفضل، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه،‌ قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1420ق‌.
  • نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام، لبنان: دار احیاء التراث العربی، 1430ق‌.
  • نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، لبنان: موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق‌.