واکاوی روایات اختلاف قرائات منسوب به ‌اهل‌بیت(ع) در سورۀ توبه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 سطح چهار حوزه علمیه کوثر،تهران، ایران؛ «نویسندۀ مسئول»؛

2 عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

چکیده

اختلاف قرائات یکی از مباحث مهم علوم قرآن است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان این علم و مفسران بوده است و نظرات مختلفی در مورد انواع آن و انتخاب قرائت صحیح ارائه شده که در این میان بررسی قرائات منسوب به ‌‌اهل‌بیتb از مباحث مهم و ضروری در فرهنگ پژوهش‌های صورت‌گرفته در علم قرائت است‌. محقق در این پژوهش در صدد است گزارشی از اختلاف قرائاتی که در سورۀ توبه از ‌‌اهل‌بیتb نقل شده را بیاورد و به این پرسش پاسخ دهد که قرائات ‌‌اهل‌بیتb چه تفاوتی با دیگر قاریان داشته و سند این روایات از چه میزان اعتباری برخوردار بوده و در این سوره فراوانی روایات ‌‌معصومانb چه مقدار است؟ در این سوره، جمعاً هفده روایت در اختلاف قرائات منسوب به معصومانg در تفاسیر یافت شد که یک مورد آن دارای سند و بقیه سند صحیح ندارند‌. گزارش‌های روایی دال اختلاف قرائت به‌جهت فقدان سند و گاه اضطراب متنی دچار ضعف هستند و نمی‌توان احتجاج شرعی بر صحت آن اقامه کرد‌. بنابراین به این قرائات ‌‌‌‌به‌عنوان قرائت ‌‌اهل‌بیتb نمی‌توان اطمینان کرد‌..

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Evaluation of the Variations in Recitations (Qira’at) Attributed to the Ahl al-Bayt (A.S.) in Surah At-Tawbah

نویسندگان [English]

  • fatemeh zaker 1
  • davoud saemi 2
1 . Ph.D. Candidate at the University of Sciences and Knowledge of the Quran, Qom, Iran; Corresponding Author
2 Faculty Member at the University of Sciences and Knowledge of the Quran, Qom, Iran
چکیده [English]

 The differences in Quranic Recitations (Qira’at) are a crucial topic in the field of Quranic sciences that has garnered the attention of scholars and exegetes for a long time. Various opinions have been presented regarding their types and the selection of the correct Recitations (Qira’at). In this context, the examination of recitations (Qira’at) attributed to the Ahl al-Bayt (peace be upon them) is an important and necessary subject within the domain of research in the field of Quranic Recitations (Qira’at). This research aims to provide a report on the differences in recitations (Qira’at) attributed to the Ahl al-Bayt (peace be upon them) in Surah At-Tawbah and answer the questions regarding how the recitations (Qira’at) of the Ahl al-Bayt (peace be upon them) differ from those of other reciters, the credibility of the narrations, and the frequency of these narrations in this surah. In Surah At-Tawbah, a total of seventeen narrations about differences in recitations (Qira’at) attributed to the infallibles (peace be upon them) were found, of which one has a reliable chain of narration, while the rest lack authentic chains. The narrations that report variations in recitations (Qira’at) due to the lack of a chain of narration or the occasional textual instability are not suitable for scholarly reliance, and thus, their authenticity cannot be established. Therefore, it cannot be ascertained that these recitations (Qira’at) are indeed attributed to the Ahl al-Bayt (peace be upon them).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exegetical Narrations
  • Quranic Recitations (Qira’at)
  • Differences in Recitations (Qira’at)
  • Ahl al-Bayt (A.S.)
  • Surah At-Tawbah
  1. قرآن کریم، ترجمه: عبد‌المحمد آیتى، تهران: انتشارات سروش‏، چاپ چهارم، ‏1374ش‌.
  2. ابن‌جزری،‌ ابو‌الخیرمحمد بن محمد‌‌‌، النشر فی القرائات العشر، لبنان: دارالکتب العلمیة‌‌‌، بی‌تا‌.
  3. ابن‌خالویه، حسین بن احمد‌‌‌، الحجة فی القرائات السبع‌‌‌، بیروت: مؤسسة الرسالة، بی‌تا‌.
  4. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر‌‌‌، التحریر و التنویر، بیروت‌‌‌: مؤسسة التاریخ‏‌‌‌، بی‌تا‌.
  5. ابن‌عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرز الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، قطر: وزارة الاوقاف و الشوون الاسلامیه، 1428‌ق‌.
  6. ابو‌الفتوح رازى، حسین بن على‌‌‌، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1408‌ق‌.
  7. ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت‏: ‌دارالفکر،1420‌ق‌.
  8. احسانی‌فر لنگرودی، محمد، اسباب اختلاف الحدیث، قم: ‌دارالحدیث، 1385ش‌.
  9. ارمی علوی، محمد امین بن عبدالله، تفسیر حدائق الروح و الریحان فی روابی علوم القرآن، بیروت: دار طوق النجاه، بی‌تا‌.
  • آلوسی، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏‌‌‌، بیروت: دارالکتب العلمیه‌‌‌، 1415ق‏‌.
  • بحرانى، هاشم بن سلیمان‏،البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران: بنیاد بعثت‏، ‏1416‌ق‌.
  • بلاغى، عبدالحجت‏، حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم: انتشارات حکمت‏، 1386‌ق‌.
  • حلی، حسن بن یوسف،خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مشهد: آستان قدس رضوی، 1381ش‌.
  • خطیب، عبداللطیف محمد، معجم القرائات، قاهره: دار سعد الدین، 1430‌ق‌.
  • دانی‌‌‌، عثمان بن سعید‌‌‌، التیسیر فی القرائات سبع‌‌‌، بیروت: ‌دارالکتب العلمیه‌. 1930م‌.
  • دمیاطی بناء، احمد بن احمد‌‌‌، اتحاف فضلاء البشر فی القرائات الاربعه عشر، بیروت: دارالکتب العلمیه‌‌‌، بی‌تا‌.
  • راغب، حسین بن محمد‌‌‌، مفردات الفاظ قرآن، تحقیق: صفوان عدنان، بی‌جا، ذی القربی، 1388ق‌‌‌‌.
  • زبیدی‌‌‌، ماجد ناصر، التیسیر فی التفسیر للقرآن بروایة اهل‌البیت‌‌‌b، بیروت: ‌دارالمحجة البیضاء، 1428‌ق‌.
  • زمانی محمدحسن و الله‌وردی محمدمهدی، «نقد دیدگاه بلاشر در زمینه گسترش قرائات»، مطالعات قرائات قرآن‌‌‌، سال پنجم، شماره نهم، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش‌.
  • زمخشرى، محمود‌، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق‌.
  • سمین‌‌‌، احمد بن یوسف‌‌‌، الدر المصون فی کتاب المکنون، بیروت: ‌دارالکتب العلمیه‌. 1414‌ق‌.
  • شبر، عبدالله، ‏الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین‏، کویت: مکتبة الألفین‏‌‌‌، 1407‌ق‌.
  • شوکانی، محمد، فتح القدیر، دمشق: دار ابن‌کثیر، بی‌تا‌.
  • طبرسى، فضل بن حسن ‏، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران‏‏: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش‌.
  • طبرسى، فضل بن حسن،جوامع الجامع، قم: حوزه علمیه قم، چاپ دوم‌‌‌، 1412‌ق‌.
  • طبرى‌‌‌،‌ ابو‌جعفر محمد بن جریر ‏، جامع البیان فى تفسیر القرآن،‏ بیروت‏: ‌دارالمعرفة، 1412‌ق‌.
  • طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، مکتبة المرتضویه، نجف، بی‌تا‌.
  • طوسى، محمد بن حسن‏، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏،‌ بی‌تا‌.
  • عاملى، ابراهیم‏، تفسیر عاملى‏، تهران: انتشارات صدوق‏، ‏1360ش‌.
  • عروسى حویزى، عبد على بن جمعه،‏ تفسیر نور الثقلین‏، قم‏: انتشارات اسماعیلیان‏، چاپ چهارم‏، 1415‌ق‌.
  • عسکری، مرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرستین، قم: کلیه اصول الدین، 1374ش‌.
  • عمر، احمد مختار، معجم القرائات القرآنیة، قم: اسوه، 1412ق‌.
  • عیاشى، محمد بن مسعود،کتاب التفسیر، تهران‏: چاپخانه علمیه‏، 1380‌ق‌.
  • فارسی‌‌‌، حسن بن احمد‌‌‌، الحجة للقراء السبعة، بیروت: دارالمامون التراث، 1413‌ق‌.
  • فانی اصفهانی، علی، آراءحول القرآن، بیروت:‌ ‌دارالهادی، بی‌تا‌.
  • فخر رازى، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ‏ سوم‏، 1420‌ق‌.
  • فیروزآبادی‌‌‌، محمد بن یعقوب‌‌‌، القاموس المحیط‌‌‌، بیروت: ‌دارالکتب العلمیه، 1415‌ق‌.
  • فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی، محقق: علامه ضیاء الدین، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمومنینg العامة، 1406‌ق‌.
  • فیض کاشانى، محمدمحسن ‏، ‏تفسیر الصافى، تهران: انتشارات الصدر، چاپ دوم‏، 1415‌ق‌.‏
  • قاضی‌‌‌، عبدالفتاح عبدالغنی، البدور الزاهرة فی القرائات العشر المتواترة من طریقی الشاطبیه و الدره، قاهره: ‌دارالسلام، 1426ق‌.
  • قرشى‌‌‌، على‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث‏‌‌‌، تهران:‏ بنیاد بعثت‏، چاپ سوم‌‌‌، 1377ش‌.
  • قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن‌‌‌، تهران: ناصر خسرو، 1364ش‏‌‌‌‌.
  • قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‌‌‌، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏، 1368ش‏‌.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، البضاعة المزجاه ‌(شرح کتاب الروضة من الکافی)، شارح: ابن‌قاریاغدی، قم: موسسه علمی فرهنگی ‌دارالحدیث، 1390ش‌.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، مصحح: محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407‌ق‌.
  • کاشانى ملا فتح‌الله‌‌‌، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین‏‌‌‌، تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى،‏ 1336ش‌.‏
  • مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی‌‌‌، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار‌‌‌‌g، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا‌.
  • مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مرآه العقول فی شرح اخبارآل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1363ش‌.
  • میبدى، احمد بن محمد ‏، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران‏: انتشارات امیر کبیر، 1371ش‌.
  • نیشابورى‌‌‌، نظام‌الدین حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، بیروت:‏ ‌دارالکتب العلمیه‏، 1416ق‌.