پیشگامی ‌اهل‌بیت (ع) در تنغیم و تاثیر آن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات (علوم قرآن و حدیث)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس،ایران

چکیده

تفسیر صحیح و فهم دقیق قرآن، یکی از مهم‌ترین مطالب ‌اهل‌بیتb و دغدغه‌های دائمی مردم از زمان نزول و دریافت این معجزه جاودان به شماره می‌آید. این امر، نخست با دانش قرائت به عنوان اولین منبع تشنگان معرفت از سرچشمه کلام وحی پیوند خورده است. در این میان، ‌اهل‌بیتb به عنوان مفسران بی‌بدیل کلام وحی، گاه از تنغیم به عنوان کاربرد آهنگین واژگان و عبارات قرآنی با هدف بیان مفهوم صحیح آیات بهره برده‌اند. این موضوع، پژوهش کتابخانه‌های حاضر را بر آن داشت تا با توصیف و تحلیل گزارش‌های برجای‌مانده از خاندان وحی، به شناسایی هویت‌ها و کاره‌های قرائت آهنگین در خصوصیات مختلف پرداخت. تحقیق حاضر در پرتو روایات تفسیری که انسجامی شگفت‌انگیز میان نظام آوایی قرآن کریم و معنی‌پردازی آن وجود دارد. قرائت آهنگین کلام وحی که خود را در گرو فراز و فرودهای آوایی یا همان تنغیم است، افزون بر زینت بخشی به قرائت، زمینه ساز تداعی و درک بهتر مفاهیم آیات الهی می‌شود. ائمه‌b با در نظر داشتن این ارتباط معنادار، پیشتاز و راهگشای مفسران در کشف مقصود خطاب از قرآن کریم کریم هم‌سنجی نغمه کلام با افاده معنادار بوده است. آنها با یادآوری اصل تبیان بودن قرآن و توانمندی کلام وحی در تبیین مراد خویش، سازواری و استواری نظام آوایی و دلالی کلام الهی را بر خوانند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Pioneering Role of the Ahl al-Bayt (AS) in the Use of Melody and Its Impact

نویسنده [English]

  • Sayedmahdi Rahmati
. Seyyed Mahdi Rahmati, Assistant Professor, Department of Theology (Quranic and Hadith Sciences), Faculty of Humanities, Gonbad-e Kavus University, Gonbad-e Kavus, Iran
چکیده [English]

The accurate interpretation and precise understanding of the Quran have consistently been pivotal concerns for the Ahl al-Bayt (AS) and have engaged scholars and laypeople alike since the inception of this eternal revelation. This pursuit is fundamentally linked to the discipline of recitation (qira’at), which serves as the primary avenue for those seeking knowledge from the divine text. Within this framework, the Ahl al-Bayt (AS) have distinguished themselves as exceptional interpreters of the divine message, occasionally utilizing melody to infuse a musical quality into the Quranic verses, thereby enhancing the conveyance of their meanings. This topic has inspired contemporary library-based research aimed at documenting and analyzing the accounts from the Prophet’s family, focusing on the identities and functions of melodic recitation across various attributes. This investigation, informed by exegetical traditions that illustrate a profound connection between the auditory features of the Quran and its semantic interpretations, underscores how melodic recitation (qira’at), marked by its tonal variations, not only enriches the recitation experience but also aids in the retention and deeper comprehension of the divine messages. The Imams (AS), recognizing this significant relationship, have pioneered the interpretation of the Quran’s intended messages by aligning the melody of the words with their semantic meanings. They have underscored the Quran’s role as an elucidative text and the divine word’s capacity to clarify its meanings, thereby demonstrating the harmony and coherence between the auditory and semantic dimensions of the divine discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Melody
  • Quranic Recitation (Qira’at)
  • Melodic Recitation (Qira’at)
  • Quranic Exegesis

مراجع

  1. فهرست منابع

    1. ابن‌ابی‌حاتم، ‌عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، المملکة العربیة السعودیة: مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419ق.
    2. ابن‌جزری، محمد بن محمد، منجد المقرئین و مرشد الطالبین، القاهره: مکتبة القدس بالازهر، 1350ق.
    3. ابن‌خلدون، ‌عبدالرحمان، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: شرکت انتسارات علمی و فرهنگی، 1375ش.
    4. ابن‌فارس، احمد بن فارس بن زکریاء، معجم مقاییس اللغة، بیروت: ‌دارالفکر، 1979م.
    5. ابن‌منظور، محمد بن مکرّم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414ق.
    6. ابوموسی، محمد، دلالات التراکیب (دراسة بلاغیة)، القاهرة: مکتبة وهبة، 1979م.
    7. الازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 2001م.
    8. الأشمونی، احمد بن محمد، منار الهدی فی بیان الوقف و الابتداء و معه المقصد لتلخیص ما فی المرشد من الوقف و الإبتداء، مصر: مصطفی البابی الحلبی، 1353ق.
    9. آلوسی، شهاب‌الدین محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: الرساله، 1431ق.
    10. الانباری، محمّد بن قاسم، ایضاح الوقف و الابتداء فی کتاب الله عزّ و جلّ، تحقیق محیی‌الدین ‌عبدالرحمن رمضان، دمشق: 1391ق.
    11. انصارى، زکریا بن محمد، تحفة نجباء العصر، بغداد: جامعة بغداد، 1987م.
    12. انیس، ابراهیم، الاصوات العربیة، القاهرة: ‌دارالنهضة العربیة، 1961م.
    13. ..................، الاصوات اللغویة، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة، 1993م.
    14. ایوب، ‌عبدالرحمن، اصوات اللغة، مصر: ‌دارالتألیف، 1963م.
    15. بای، ماریو، أسس علم اللغة، ترجمه و تعلیق احمد مختار عمر، القاهرة: علم الکتب، 1998م.
    16. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة، 1374ش.‏
    17. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تهران: ‌دارالکتب الاسلامیة، 1330ش.
    18. برکة، بسام، علم الأصوات العام أصوات اللغة العربیة، بیروت: مرکز الانتماء القومی، 1988م.
    19. بروکلمان، کارل، فقه اللغات السامیة، ترجمه رمضان ‌عبدالتواب، ریاض: جامعة عین شمس، 1977م.
    20. بشر، کمال، علم الاصوات، القاهرة: دارغریب، 2000م.
    21. بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، ریاض، دار طیبة للنشر و التوزیع، 1417ق.
    22. بنتاجة، محمّد، اصول فن تلاوة القرآن الکریم، بیروت: ‌دارالکتب العلمیة، 1971م.
    23. البیاتی، سناء، قواعد النحو العربی فی ضوء نظریة النظم، الاردن: دار وائل، 2003م.
    24. پورت، جان دیون، عذر تقصیر به پیشگاه محمّد و قرآن، ترجمه سیّد غلامرضا سعیدی، تهران: اطلاعات، 1382ش.
    25. التفتازانی، سعد‌الدین، شروح التلخیص، بیروت: مؤسسة ‌دارالبیان العربی، 1412ق.
    26. الثعلبی، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، جدة: ‌دارالتفسیر، 1436ق.
    27. الجاحظ، أبو عثمان عمرو بن بحر، البیان والتبیین، القاهره: مکتبة الخانجی، 1418ق.
    28. الجرجانی، ‌عبدالقاهر، دلائل الاعجاز، تصحیح الشیخ محمد عبده، بیروت: ‌دارالمعرفة، 1978م.
    29. الجرجانی، علی بن محمد، التعریفات، بیروت: ‌دارالکتب العلمیة، 1403ق.
    30. الجزری، ابو الخیر محمد بن محمد، النشر فی القراءات العشر، تصحیح علی محمد الضباع، بیروت: ‌دارالکتب العلمیة، 1421ق.
    31. الجوارنة، یوسف عبدالله، التنغیم و دلالته فی العربیة، مجلة الموقف الادبی، مجلد 31، العدد 369، 2002م، ص 24ـ42.
    32. الجوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: ‌دارالعلم للملایین، 1407ق.
    33. حاجی زاده، مهین، دستورنویسی و زبان‌‌شناسی عربی، تهران: جهاد دانشگاهی، 1388ش.
    34. حبلص، محمد یوسف، اثر الوقف علی الدلالة الترکیبیة، القاهرة: ‌دارالثقافة العربیة، 1993م.
    35. حسام‌الدین، کریم زکی، الدلالة الصوتیّة، مصر: مکتبة الانجلو المصریة، 1992م.
    36. حسان، تمام، البیان فی روائع القرآن، القاهرة: عالم الکتب، 1420ق.
    37. ................، مناهج البحث فی اللغة، القاهرة: ‌دارالثقافة، 1990م.
    38. حمدان رضوان، ابوعاصی، الأداءات المصاحبة للکلام وأثرها فی المعنى، مجلة الجامعة الإسلامیة (سلسلة الدراسات الإنسانیة) المجلد السابع عشر، العدد الثانی، 2009م، ص 57ـ90.
    39. خالدی، احمد، معارف، مجید، ایازی، محمد علی، و مهریزی، مهدی. (1401). تأملی بر گسترۀ اثرگذاری لهجه‌‌ها، تنوع صوتی و تنغیم در توسعۀ قرائت قاریان و خوانش متن. مطالعات قرائت قرآن، 10(18)، 31-60. doi: 22034/qer.2022.7183.
    40. الخویسکی، زین، الاصوات اللغویة، الاسکندریة: ‌دارالمعرفة الجامعیة، 1428ق.
    41. الدانی، ابو عمرو، المکتفی فی الوقف و الابتداء، تحقیق یوسف المرعشلی، بیروت: مؤسسه الرسالة، 1407ق.
    42. الدعاس، احمد عبید، اعراب القرآن الکریم، دمشق: ‌دارالمنیر، 1425ق.
    43. الرازی، محمد بن عمر فخر‌الدین، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
    44. رأفت، سعید محمد، تاریخ نزول القرآن، مصر: ‌دارالوفاء، 1422ق.
    45. رحمتی، سید مهدی، حاجی اکبری، فاطمه، «کاربست علوم ادبی در فهم و تفسیر قرآن کریم؛ مطالعه موردی تفسیر نیشابوری»، دو فصلنامه مطالعات سبک‌‌شناختی قرآن کریم، پاییز و زمستان، شماره شماره 9، 1400ش.
    46. زادهوش، میثم. (1401). امتیاز وحی تنزیلی(ماانزل) از وحی تبیینی(مانزل) و نقش آن در عدم تحریف قرآن (مبتنی بر آیات قرآن و روایات امامیه). فصلنامه قرآن، فرهنگ و تمدن، 3(3)، 127-146. doi: 22034/jksl.2023.366761.1164
    47. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، قم: نشر هجرت، 1414ق.
    48. الزرقانی، محمد ‌عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن‏، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة، 1372ق.
    49. الزرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد أبو إبراهیم، بیروت: ‌دارالمعرفة، 1410ق.
    50. الزمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: ‌دارالکتاب العربی، 1407ق.
    51. سخاوی، علی بن محمّد، جمال القراء و کمال الاقراء، بیروت: ‌دارالبلاغة، 1413ق.
    52. سلیمان، فتح‌الله، دراسات فی علم اللغة الحدیث، القاهرة: ‌دارالآفاق العربیة، 2008م.
    53. سمرقندی، نصر بن محمد، بحر العلوم (تفسیر السمرقندی)، بیروت: ‌دارالفکر، 1417ق.
    54. سیب، خیر‌الدین، الاسلوب و الاداء فی القراءات القرآنیة دراسة صوتیة تباینیّة، دمشق: ‌دارالکلم الطیب، 1428ق.
    55. سیبویه، عمرو بن عثمان بن قنبر، الکتاب، تصحیح و شرح عبدالسلام محمّد هارون، القاهرة: الخانجی، 1998م.
    56. السید، ‌عبدالحمید، دراسات فی اللسانیات (المشاکلة، التنغیم رؤی تحلیلیة)، عمان: ثقافة الولاء، 1425ق.
    57. شبل، عزة، علم لغة النص النظریة و التطبیق، القاهرة: مکتبة الآداب، 1430ق.
    58. صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی (1)؛ فرقه‌‌های نخستین، تهران: سمت، 1383ش.
    59. صافی، محمود، الجدول فی اعراب القرآن الکریم، بیروت ـ دمشق: ‌دارالرشید ـ مؤسسة الایمان، 1418ق.
    60. صدوق، محمد بن بابویه، التوحید، قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
    61. ...............................، عیون اخبار الرضا‌g، تهران: نشر جهان، 1378ق.
    62. صفا، فیصل ابراهیم، قضایا التشکیل فی الدرس اللغوی فی اللسان العربی، الاردن: عالم الکتب الحدیث، 2009م.
    63. صنعانی، ابوبکر ‌عبدالرزاق، تفسیر ‌عبدالرزاق، بیروت: ‌دارالکتب العلمیة، 1419ق.
    64. طباطبایی، سیّد محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی‏، 1402ق.
    65. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1421ق.
    66. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، مصر: دار هجر للطباعة و النشر، 1422ق.
    67. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین و مطلع النیرین، تهران: مرتضوی، 1375ش.
    68. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: مطبعة مکتب الاعلام الاسلامی، 1409ق.
    69. العانی، سلمان حسن، التشکیل الصوتی فی اللغة العربیة فونولوجیا العربیة، جدة: النادی الأدبی الثقافی، 1403ق.
    70. ‌عبدالجلیل، ‌عبدالقادر، الاصوات اللغویة، عمّان: ‌دارالصفاء للطباعة و النشر و التوزیع، 1418ق.
    71. ‌عبداللطیف، محمد حماسة، النحو و الدلالة (مدخل لدراسة المعنی النحوی الدلالی)، القاهرة: دار غریب، 2006م.
    72. ...................................، العلامة الاعرابیة فی الجملة بین القدیم و الحدیث، بیروت: مؤسسة ‌دارالبیان العربی، 1992م.
    73. العزاوی، سمیر وحید، التنغیم اللغوی فی القران الکریم، عمّان: ‌دارالضیاء، 1421ق.
    74. العزاوی، نغمة رحیم، مناهج البحث اللغوی بین التراث و المعاصرة، عراق: المجمع العلمی، 2001م.
    75. عمایرة، خلیل احمد، فی نحو اللغة و تراکیبها، جدة: عالم المعرفة، 1984م.
    76. عمر، احمد مختار، دراسة الصوت اللغوی، القاهرة: عالم الکتب، 1991م.
    77. عتیق، ‌عبدالعزیز، علم المعانی، القاهرة: ‌دارالآفاق العربیة، 2004م.
    78. عیّاد، شکری محمد، موسیقى الشعر العربی، القاهره: ‌دارالمعرفة. 1968م.
    79. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیة، 1380ق.
    80. غامدی، منصور بن محمّد، الصوتیات العربیة، ریاض: مکتبة التوبة، 1421ق.
    81. غیبی، ‌عبدالاحد و سولماز پرشور، «واکاوی ایقاع نبر و تنغیم در جزء 30 قرآن کریم»، دو فصلنامه مطالعات سبک‌‌شناختی قرآن کریم، سال اول، شماره دوم، 1397ش.
    82. فراستخواه، مقصود، زبان قرآن، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1376ش.
    83. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، بیروت: دار و مکتبة الهلال، 1980م.
    84. فرج، حسام احمد، نظرِیّة علم النص، القاهرة: مکتبة الآداب، 2007م.
    85. فلاح زاده ابرقوئی، حسین، نصیری، علی، & خرقانی، حسن. (1402). بررسی جنبه های نمایشی داستان گاو بنی‌اسراییل در منابع تفسیری. مطالعات تفسیر تطبیقی،8(2)، 60-87. doi: 10.22034/csq.2023.190641
    86. فیض کاشانی، محسن، التفسیر الصافی، قم: مؤسسة الهادی، 1416ق.
    87. القرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، القاهرة: ‌دارالکتب المصریة، 1384ق.
    88. القزوینی الشافعی، جلال‌الدین، الایضاح فی علوم البلاغة، بیروت: ‌دارالجیل، 1424ق.
    89. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم: ‌دارالکتاب، 1404ق.
    90. القمی النیسابوری، نظام‌الدین الحسن بن محمد بن الحسین، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق إبراهیم عطوة عوض، مصر: البابی الحلبی، 1381ق.
    91. القیسی القیروانی، حمّوش بن محمد، الهدایة الی بلوغ النهایة فی علم المعانی القرآن و تفسیره و احکامه و جمل من فنون علومه، الشارقة: جامعة الشارقة، 1429ق.
    92. کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1423ق.
    93. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمّد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
    94. الماتریدی، محمد بن محمد، تفسیر الماتریدی (تأویلات اهل السنة)، لبنان: ‌دارالکتب العلمیة، 1426ق.
    95. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
    96. المحاربی الاندلسی، ‌عبدالحق بن عطیة، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: ‌دارالکتب العلمیة، 1422ق.
    97. محمد بشر، کمال، علم اللغة العام الاصوات، القاهرة: ‌دارالمعارف للطباعة والنشر، 1980م.
    98. محیسن، محمد سالم، الکشف عن احکام الوقف و الوصل فى العربیه، بیروت: ‌دارالجیل، 1412ق.
    99. مشتاق عباس، علی، أثر التفکیر الصوتی فی دراسة العربیة، یمن: جامعة الصنعاء، 1424ق.
    100. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید، 1391ش.
    • معلوف، لویس، المنجد، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران: انتشارات ایران، 1390ش.
    1. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، بیروت: ‌دارالعلم للملایین، 1400ق.
    2. الموسوی، مناف مهدی، علم الاصوات اللغویة، بغداد: ‌دارالکتب العلمیة،2007م.
    3. النحاس، ابوجعفر، القطع و الائتناف، تحقیق احمد خطاب العمر، بغداد: مطبعة العانی، 1978م.
    4. النسفی، ابوالبرکات ‌عبدالله بن احمد، مدارک التنزیل و حقائق التأویل (تفسیر النسفی)، بیروت: ‌دارالکلم الطیب، 1419ق.
    5. نصر، محمد مکى، نهایة القول المفید فى علم التجوید، تصحیح على محمد ضباع، مصر: مطبعة مصطفى البابى الحلبى و اولاده، 1349ق.
    6. النوری، محمد جواد، علم اصوات العربیة، فلسطین: جامعة القدس المفتوحة، 2003م.
    7. الواحدی النیسابوری، علی بن احمد، الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، بیروت» ‌دارالکتب العلمیة، 1415ق.

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 شهریور 1402
  • تاریخ بازنگری: 27 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 خرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار