تحلیل نظم آهنگ درون متنی قرآن و تأثیر آن بر انتقال معانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

به‌طور کلی، انجام هر فن به صورت ماهرانه و اصولی نیازمند به‌کارگیری روش‌هایی متناسب با طبیعت آن فن و مهارت است تا به نتیجه مطلوب دست یابیم. قرائت و تلاوت قرآن نیز به عنوان فنی تخصصی در خواندن آیات قرآن از این قاعده مستثنی نیست. اجرای صحیح این فن، مستلزم آگاهی دقیق از اصول مربوط به آن است. قبل از هر چیز، شناخت ویژگی‌های متنی که در حال خواندن آن هستیم و آگاهی از مفاهیم نهفته در آن اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از اساسی‌ترین حقایقی که نقش برجسته‌ای در فنون تلاوت ایفا می‌کند، "نظم آهنگ درونی آیات قرآن" است که در زمره مهم‌ترین مصادیق اعجاز بیانی این کتاب آسمانی قرار دارد و تاکنون تلاش‌های بسیاری برای کشف حقیقت آن صورت گرفته است. درک این حقیقت ما را در رسیدن به مفهومی که در قرآن کریم به «حق تلاوت» تعبیر شده است، یاری می‌کند. این پژوهش به شیوه‌ای توصیفی-تحلیلی، تأثیر نظم آهنگ درونی قرآن بر دریافت معنا و مفهوم آیات توسط شنوندگان را بررسی می‌کند. بر این اساس، بهره‌گیری از نظم آهنگ درونی قرآن برای انتقال معانی آن، مستلزم رعایت دقیق و منظم اصول تلاوت توسط قاری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Internal Rhythmic Structure in the Quran and Its Impact on Conveying Meanings

نویسندگان [English]

  • mohammad mahdi shahmoradi fereidoni 1
  • Yasin Mohammadi 2
  • Seyyede Farnaz Ettehad 3
1 . Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, University of Mazandaran, Babolsar, Iran (Corresponding Author)
2 . Master's Student in Quranic and Hadith Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
3 . PhD Candidate in Quranic and Hadith Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Mastery in any discipline necessitates the application of techniques that correspond with its fundamental nature and principles to attain the intended results. The recitation and reading (tilawat) of the Quran, recognized as a specialized art form, exemplify this principle. To execute this art form effectively, one must possess a thorough understanding of the pertinent principles. Central to this understanding is the acknowledgment of the text’s characteristics and a profound comprehension of its deeper meanings. A critical element that significantly influences the art of Quranic recitation is the “internal rhythmic structure of the verses,” which serves as a prominent illustration of the Quran’s rhetorical miracle (i’jaz al-bayani). Considerable effort has been invested in exploring the essence of this rhythmic structure. Grasping this dimension is vital for fulfilling what the Quran describes as “reciting with due right” (haqq tilawat). This analysis adopts a descriptive-analytical methodology to investigate how the internal rhythmic structure of the Quran affects the listener’s understanding of the meanings expressed in the verses. Thus, effectively utilizing the Quran’s internal rhythmic structure to communicate its meanings demands the careful and systematic adherence to recitation principles by the reciter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Internal Rhythmic Structure
  • Melodic Tone
  • Meaning-Oriented Recitation
  • Art of Recitation (Tilawat)
  • Semantic Rhythm
  1. ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375ش.
  2. ابن رشیق، ابوالحسن القیروانی الأزدی، العمدة، تحقیق: محمد محی‌الدین عبدالحمید، بی‌‌جا، بی‌‌نا، 1992م.
  3. ابن فارس، ابو الحسین؛ مقاییس اللّغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
  4. اسدزاده، هوشنگ؛ اسدزاده، ابراهیم، موسیقی، بی‌‌جا: انتشارات آفتاب گیتی، 1394ش.
  5. بنت الشاطی، عایشه، الاعجاز بیانی و مسائل ابن الازرق، مصر: دارالمعارف، 1361ق.
  6. بیهقی‌، احمد بن علی، تاج‌المصادر، تهران:‌ هادی‌ عالم‌زاده‌‌، 1375ش.
  7. تولستوی، لی‌نیکالایویچ، هنر چیست، ترجمه: کاوه دهگان، تهران: امیرکبیر، 1383ش.
  8. جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم: هجرت، 1376ش.
  9. حسام‌‌پور، سعید، جباره، عظیم، «بررسی مقامات قرآنی در تلاوت چند تن از قاریان»، مطالعات اسلامی، علوم قرآن و حدیث، شماره 85، پاییز و زمستان، 1389ش.
  10. دیانی، اکرم ، «درآمدی بر شناخت موسیقی قرآن، ادیان، مذاهب و عرفان»، نشریه اندیشه تقریب، 1385ش.
  11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالشامیة، 1412ق.
  12. رافعی، مصطفی صادق و ابن الدین، عبدالحسین، اعجاز قرآن و بلاغت محمد، تهران: بنیاد قرآن، 1361ش.
  13. زرین‌‌کوب، عبدالحسین، نقد ادبی، تهران: امیرکبیر، 1361ش.
  14. سیدی، سید حسین وشاهوردی، فرحناز، «درآمدی بر زیبایی شناسی تکرار حروف در نظم آهنگ درونی آیات قرآن»، نشریه پژوهش های قرآنی، 1392ش.
  15. سیدی، سید حسین، سبدسبد شکوفۀ شب‌‌بو، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی نقش، 1377ش.
  16. شاذلی، سید بن قطب، التصویر الفنی فی القرآن، ترجمه محمدعلی عابدی، نشر انقلاب، 1395ش.
  17. شاه‌میوه اصفهانی، غلامرضا، «پژوهشی در جلوه های موسیقیایی هنر تلاوت»، بی‌‌جا، نشر تلاوت، 1387ش.
  18. شکربیگی، نرگس و مروتی، سهراب، «بررسی جنبه های زیبایی شناختی موسیقی قرآن کریم»، نشریه ادبیات و علوم انسانی، 1391ش.
  19. مجید صادقی مزیدی; حمید فرحناکی بوشهری. "نگرشی بر ماهیت تغنّی در تلاوت قرآن". مطالعات قرائت قرآن, 7, 12, 1398, 189-206. doi: 22034/qer.2019.2718
  20. صغیر، محمد حسین علی، الصوت اللغوی فی القرآن، بیروت: دارالمورخ العربی، 1420ق.
  21. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن (قسمت اول) بی‌جا، شرکت سهامی انتشار، 1390ش.
  22. طباطبایی، سیّد محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. ‏1390ق.
  23. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: جامعۀ مدرسین، 1413ق.
  24. طیبی، التبیان فی علم المعانی و البدیع و البیان، بیروت: بی‌‌جا، 1365ش.
  25. عباس‌‌نژاد، محسن، مبانی و مقدمات رابطۀ قرآن و علوم روز، تهران: بی‌‌جا، 1385ش.
  26. قاسم نیا، سلمان و دیگران، «موسیقی قرآن در فرایند ترکیب و آرایش معطوف به معنای واژگان»، نشریه کتاب قیم، 1396ش.
  27. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی؛ بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1990م.
  28. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
  29. محمود، مصطفی، القرآن محاولة لفهم العصری؛ دارالمعارف، 1976م.
  30. مشکین فام، دکتر بتول؛ خالقیان، ام البنین، موسیقی الفاظ قرآن و اثر آن بر معنابخشی واژگان؛ نشریه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 1386ش.
  31. معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم: انتشارات تمهید، 1398ش.
  32. ..........................، التمهید؛ قم: انتشارات تمهید، 1381ش.
  33. نقی پور، ولی‌الله، تدبر در قرآن؛قم: انتشارات أسوه، 1371ش.
  34. نیک‌‌بخت، علیرضا، استعانت از قرآن کریم، تهران: قبله، 1378ش.