تأثیر اجتهادهای لغوی بر شکل‌یابی قرائت ابوعمرو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

ابوعمرو بن العلاء، قاری برجسته قرآن در قرن دوم هجری، در حوزه دانش لغت نیز شهرت زیادی دارد. تحقیق حاضر قصد دارد رابطه بین دیدگاه‌های لغوی ابوعمرو و شیوه قرائت او را بررسی کند. شواهد متعدد نشان می‌دهد که قاری بصره در تعیین معانی واژگان قرآن از ترادف پرهیز کرده و بین واژگانی که عموم اهل لغت آن‌ها را مترادف می‌دانند، تفاوت قائل شده است. این تفاوت‌ها باعث شده است که قرائت ابوعمرو از آیات قرآن با قرائت‌های مشهور میان قاریان تفاوت داشته باشد. علاوه بر این، ابوعمرو نظرات خاصی درباره شمول و دربرگیری واژگان داشته که به طور مستقیم بر شیوه قرائت او تأثیر گذاشته است. به نظر می‌رسد این نوع اجتهادات در قرائت با نظریه تواتر قرائات از پیامبر هم‌خوانی ندارد. با این حال، قرائت ابوعمرو در بسیاری از آیات قرآن با دیدگاه‌های لغوی او مطابقت دارد و بر اساس اصول خود در علم لغت، وجوه خاصی از قرائت را ارائه داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Linguistic Ijtihad on the Formation of Abu Amr’s Quranic Recitation

نویسنده [English]

  • Ruhollah Najafi
.Associate Professor in Quranic and Hadith Sciences Department at Kharazmi University, Tehran, Iran: r.najafi@khu.ac.ir.
چکیده [English]

Abu Amr bin al-Ala, a distinguished Quran reciter from the 2nd century AH, is also renowned for his significant contributions to linguistics. This research seeks to examine the relationship between Abu Amr’s linguistic perspectives and his methodology in Quranic recitation. A wealth of evidence suggests that this reciter from Basra consciously avoided synonymy when interpreting the meanings of Quranic terms, making careful distinctions between words that are often regarded as synonymous by most linguists. These nuanced distinctions have resulted in variations between Abu Amr’s recitation of certain Quranic verses and the more commonly accepted recitations by other reciters. Furthermore, Abu Amr possessed particular beliefs regarding the inclusivity and semantic breadth of words, which had a direct impact on his recitational approach. It seems that his independent linguistic reasoning in recitation does not fully conform to the notion of tawatur (massively transmission) of recitations attributed to the Prophet. Nevertheless, Abu Amr’s recitation of numerous Quranic verses aligns with his linguistic principles, and he formulated specific elements of recitation grounded in his own linguistic theories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abu Amr bin al-Ala
  • Linguistic Ijtihad
  • Ijtihad in Recitation
  • Quranic Recitation
  • Avoidance of Synonymy
  1. ابن‌ابی‌مریم، نصر بن علی شیرازی، الموضح فی وجوه القرائات و عللها، تحقیق: عبدالرحیم الطرهونی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 2009م.
  2. ابن‌خالویه، حسین بن احمد، اعراب القرائات السبع و عللها، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1427ق.
  3. ابن‌زنجله، ابوزرعه عبدالرحمن بن محمد، حجة القرائات، تحقیق: سعید الافغانی، بیروت: موسسة الرسالة، 1418ق.
  4. ابن‌عاشور، محمد الطاهر، التحریر و التنویر، بیروت: موسسه التاریخ العربی، 1420ق.
  5. ابن‌العربی، ابوبکر محمد بن عبدالله، احکام القرآن، تحقیق: رضی فرج الهمامی، بیروت: المکتبة العصریة، 1433ق.
  6. ابن‌منظور، محمّد بن مکرّم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 2011م.
  7. ابن‌مهران، احمد بن حسین الاصبهانی، المبسوط فی القرائات العشر، تحقیق: سبیع حمزه حاکمی، دمشق: مطبوعات مجمع اللغة العربیة، بی‌تا.
  8. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1366ش.
  9. اسکندرلو، محمدجواد، کریمی، عباس. (1400). اجتهاد شخصی قاریان از منظر عالمان مسلمان و رژی بلاشر. مطالعات قرائت قرآن، 9(16), 117-141.
  10. ازهری، ابومنصور محمد بن محمد کتاب معانی القرائات، تحقیق: عید مصطفی درویش- عوض بن حمد القوزی، قاهره: دارالمعارف، 1414ق.
  11. الخطیب، عبداللطیف، معجم القرائات، دمشق: دار سعدالدین، 1430ق.
  12. ترکاشوند، مجتبی، امیری، جهانگیر، احمدی، محمد نبی، همتی، شهریار. (1402). کاربست انسجام پیوندی در تحلیل موارد اختلافی مفسران قرآن کریم (بررسی موردی: آیه 154 سوره انعام در تفسیر ابن کثیر ). دو فصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم، 7(1)، 32-47. doi: 1022034/sshq.379006.1255
  13. دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید، المقنع فی رسم مصاحف الامصار، تصحیح: اوتو پرتزل، بیروت: المعهد الالمانی للابحاث الشرقیه، 1430ق.
  14. ذهبی، شمس‌الدین محمد بن احمد، معرفة القراء الکبار علی الطبقات و الاعصار، بیروت: موسسه الرسالة، 1404ق.
  15. شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، بیروت: دارالکتاب العربی، 1430ق.
  16. صافی، محمود، الجدول فی اعراب القرآن و صرفه و بیانه، تهران: نشر احسان، 1383ش.
  17. طبری، محمد بن جریر تفسیر الطبری: جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربیّ، بی‌تا.
  18. طرابلسی، عبدالرزاق بن حمزه، نھایة الغایة فی بعض اسماء رجال القرائات اولی الروایة، بیروت: المکتبة العصریة، 1431ق.
  19. عُکبریّ، ابوالبقاء عبداللّه بن حسین، املاء ما منّ به الرحمن، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1421ق.
  20. فارسی، ابوعلی حسن بن عبدالغفار ، الحجّة للقرّاء السبعة، دمشق و بیروت: دارالمأمون للتراث، 1407ق.
  21. فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر الفخر الرازی المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب، بیروت: دارالفکر، 1425ق.
  22. فرّاء، یحیی بن زیاد ، معانی القرآن، تحقیق عمادالدین بن سید آل درویش، بیروت: عالم الکتب، 1432ق.
  23. قیسی، مکی بن ابی‌طالب ، الکشف عن وجوه القراءات السبع و عللها و حججها، بیروت: کتاب ناشرون، 1432ق.
  24. نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد، اعراب القرآن، بیروت: دار و مکتبة الهلال، 2004م.
  25. نجفی, روح الله. (1401). نقش «عربیت» در نقد قرائت حفص از عاصم. دو فصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم, 6(شماره اول), 79-98. doi: 1022034/sshq.275151.1106
  26. همتی، محمد علی، جعفری، احمد، و جهانی، جواد. (1397). بررسی تطبیقی کاربرد و مفاهیم واژه عهد در قرآن و عهدین. مطالعات تفسیر تطبیقی، 3(5)، 107-122.