تأثیر صوت و لحن بر القای معنا در ۲۴ آیه نخست سورۀ حاقّه؛ تحلیل تلاوت چهار قاری برجسته مصری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه حکیم سبزواری.

10.22034/qer.2024.19120.1264

چکیده

یکی از فنون مرتبط با تلاوت زیبای قرآن، صوت و لحن است. این دانش زمانی ارزشمند است که به القای درست معانی آیات قرآن کمک کند. از آنجا که یکی از وجوه اعجاز قرآن، موسیقی و نظم آوایی آن است، استفاده درست از موسیقی عربی و مهارت‌های تنغیمی می‌تواند تأثیر مثبتی در شنونده ایجاد کند، به‌گونه‌ای که یادگیری فنون ویژه صوت و لحن همچون مواکبه و نبر صوتی، اثرگذاری تلاوت را بیشتر می‌کند. در میان سوره‌های قرآن کریم، سوره مبارکه «الحاقة» محتوای متمایزی در موضوع برپایی قیامت دارد. اساتید برجسته تلاوت مصر مانند مصطفی اسماعیل، عبدالباسط محمد عبدالصمد، محمد عبدالعزیز حصان و شحات محمد انور، بنا بر آرشیو سایت‌های مرتبط همچون ایران صدا، از نظر کمّی و کیفی نسبت به دیگر قاریان بیشترین تلاوت را از سوره مبارکه «الحاقة» داشته‌اند و در تصویرگری آیات این سوره موفق بوده‌اند. این پژوهش با تحلیل مقام‌ها و تکنیک‌های تلاوت قاریان منتخب می‌کوشد ضمن ارزیابی تلاوت هر قاری، ویژگی‌های کلی یک تلاوت اثرگذار در القای معانی سوره مبارکه «الحاقة» را نشان دهد. قاریان برای ارائه تصویر بهتری از معانی این سوره که ناظر به حوادث هولناک قیامت است، از مقام‌های بیات، صبا، حجاز، رست و سه‌گاه بهره گرفته‌اند و کمتر به سراغ نغمات کرد، نهاوند و چهارگاه که متناسب با مفاهیم سوره نیست، رفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Impact of Sound and Melody on Conveying Meaning in the First 24 Verses of Surah Al-Haqqah: Analysis of the Recitations by Four Prominent Egyptian Qaris (Reciters)

نویسندگان [English]

  • ahmad rabbanikhah 1
  • mohammad mostafaei 2
  • hazeh yazdanifar 3
1 Assistant Professor Faculty of Quran and Hadith, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
3 Senior expert in Qur'anic and Hadith sciences, Hakim Sabzevari University.
چکیده [English]

One of the key aspects of beautiful Quranic recitation is the mastery of sound and melody (sawt wa lahn). This skill becomes truly valuable when it contributes to the accurate conveyance of Quranic meanings. Since one of the miraculous dimensions of the Quran is its rhythm and auditory harmony, the proper utilization of Arabic musical elements and tanghim techniques can profoundly influence listeners. Specialized vocal techniques, such as intonational alignment (muwākaba) and dynamic vocal stress (nabr), enhance the impact of recitation. Among the Quranic chapters, Surah Al-Haqqah stands out for its unique portrayal of the Day of Judgment. Prominent Egyptian Quranic masters, including Mustafa Ismail, Abdul Basit Moḥammad Abdus-Samad, Moḥammad Abdul Aziz Hassan, and Shahat Moḥammad Anwar, have rendered the most quantitatively and qualitatively significant recitations of this chapter, as documented in archives such as Iran Seda. Their mastery in vividly illustrating the verses of this Surah has been particularly notable. This study analyzes the melodic modes (maqamat) and recitation techniques employed by these select Qaris to evaluate their recitations and identify the overarching characteristics of impactful Quranic recitation in conveying the meanings of Surah Al-Haqqah. The Qaris utilized melodic modes such as Bayat, Saba, Hijaz, Rast, and Sikah, which effectively correspond to the terrifying imagery and themes of the Day of Judgment depicted in the chapter. Conversely, they avoided modes such as Kurd, Nahawand, and Chahargah, as these are less suited to the thematic gravity of the Surah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic Recitation
  • Sound
  • Melody
  • Conveyance of Meaning
  • Surah Al-Haqqah

مراجع

  1. فهرست منابع

    1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
    2. حسنی، مهدی، میزان ‌‌القرائة، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، 1400ش.
    3. الحمصی، عمر عبدالرحمن، الموسیقی العربیه، سوریه: مکتبة الاسد، 1994.
    4. رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1390ش.
    5. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتب العربی، 1407ق.
    6. شاه‌‌میوه اصفهانی، غلامرضا، پژوهشی در جلوه‌‌های موسیقایی هنر تلاوت، اصفهان: بوستان فدک، 1382ش.
    7. شاه‌‌میوه اصفهانی، غلامرضا، معماری تلاوت، تهران: تلاوت، 1393ش.
    8. شاه‌‌میوه اصفهانی، غلامرضا، مهارت‌‌های تنغیمی و القاء معانی در هنر تلاوت قرآن به انضمام مقاله سبک‌‌شناسی، اصفهان: رنگینه، 1394ش.
    9. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
    10. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
    11. علامی، ابوالفضل، پژوهشی در علم تجوید، چاپ سوم، قم: زمزم هدایت، 1386ش.
    12. مکارم شیرازى، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌‌رسانی تبیان، 1387.
    13. جعفر ملک، محمدجواد؛ شعاعی، علی اصغر و شیرمردی، محمدجواد، «مولفه‌های تلاوت معنامحور از منظر ‌آیت‌الله خامنه‌ای». نشریه مطالعات قرائت قرآن » دوره 11، شماره 21، 1402ش.
    14. کردلویی، ملیکا، بررسی تغنی قرآن کریم؛ چرایی و چگونگی (رساله). استاد راهنما: محمد حسن رستمی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1397ش.
    15. خانی، علی، جایگاه و شاخصه‌های تلاوت معنامحوردر قرآن کریم. استاد راهنما: علی اصغر شعاعی، دانشکده علوم قرآنی ایلام، 1395ش.
    16. خلیل، عبدالمنعم، الموسوعة الموسیقیة المختصره، مصر: مکتبة مدبولی، 1992.
    17. جوهرچی، سلیم، «القای معنا در تلاوت قرآن کریم» (پایان نامه ارشد) استاد راهنما: علیرضا عبدالرحیمی. دانشگاه آزاد واحد اردبیل، 1399ش.
    18. محفوظ، حسین علی، قاموس الموسیقی العربیه، عراق: دارالحریة للطباعة، 1964.
    19. سایت خبرگزاری بین المللی ایرنا، https://www.irna.ir
    20. سایت عالم المقامات، https://www.maqamworld.com/ar
    21. پایگاه قرآنی ایران صدا، http://quran.iranseda.ir
    22. سایت رادیو قرآن، http://radioquran.ir
    23. پرتال فرهنگی راسخون، https://rasekhoon.net

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 آذر 1402
  • تاریخ بازنگری: 23 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار